Σκέψεις και προβληματισμοί σχετικά με την Αρχαία Ελληνική θρησκεία με την βοήθεια του Κορνήλιου Καστοριάδη .
1- Η Ελληνική Θρησκεία δεν είναι εξ΄αποκαλύψεως θρησκεία
2- Η Ελληνική Θρησκεία δεν δίνει προνομιακή θέση στην ανθρωπογονία
3- Η Ελληνική Θρησκεία δεν περιέχει καμία υπόσχεση αθανασίας.
4- Η Ελληνική Θρησκεία και οι Θεοί της δεν έχουν καθόλου ‘Εθνικό’ χαρακτήρα , έχουν θέση Οικουμενική.
Χάρη λοιπόν σε αυτή την ελευθερία που δίνει η απουσία αποκάλυψης , η απουσία κανονικής διατύπωσης ενός δόγματος , υπήρξε στην Ελλάδα συνεχής αναδημιουργία του μύθου .
Το πλέον συναρπαστικό και το πλέον πλούσιο παράδειγμα αυτής της αναδημιουργίας είναι η τραγωδία . Παρατηρούμε ότι ο ποιητής μπορεί να αλλοιώσει σημαντικά μέρη του μύθου , και κυρίως είναι σε θέση , να του προσδώσει νέα σημασία. Πράγμα που θα ήταν αδιανόητο χωρίς το πρώτο χαρακτηριστικό , δηλαδή την απουσία αποκάλυψης.
Κατά τον Αριστοτέλη , ο έρως που σπρώχνει τα όντα και την φύση ολόκληρη προς ένα Θεό , ο οποίος τους είναι άγνωστος ,ταυτίζεται με την τεράστια έλξη που αισθάνεται ο κατώτερος για τον ανώτερο. Η διαφορά θεών και ανθρώπων δεν μόνο ποσοτική , είναι κυρίως ποιοτική , δεν πρόκειται όμως για οντολογική διαφορά.
Οι Θεοί είναι έξοχοι , είναι άπειρες φορές ανώτεροι από τους ανθρώπους , δεν διαχωρίζονται όμως ριζικά από αυτούς σαν να βρίσκονταν στην αντίπερα όχθη , ενός οντολογικού γκρεμού . Οι Έλληνες Θεοί είναι Αθάνατοι , όχι όμως και Αιώνιοι. Δεν υπάρχουν ,ούτε σε όλη την χρονική διάρκεια , εφ΄ όσον γεννιούνται , ούτε καν εκτός χρόνου , όπως θα το ήθελε δικαιωματικά μία ορθολογική Θεολογία , στην περίπτωση του Χριστιανισμού . Εν πάσι περιπτώσει ,στην Ομηρική Θρησκεία δεν υπάρχει οντολογική σχέση , ούτε ειδική πράξη δημιουργίας του ανθρώπου . Παρά τις μεγάλες διαφορές , ο άνθρωπος βρίσκεται σε ένα επίπεδο που δεν διαχωρίζεται ριζικά από το επίπεδο των θεών. Οι Θυσίες προς τους Θεούς δεν προορίζονται να αποδώσουν μόνο τιμή , αλλά προορίζονται επίσης να θυμίζει την διαφορά όχι μόνο μεταξύ του θείου και του ανθρώπινου κόσμου , αλλά και μεταξύ του ανθρωπίνου κόσμου και όσων βρίσκονται έξω από αυτόν. Η Θυσία οφείλει να ανήκει στον ανθρώπινο κόσμο , που αποχωρίζεται ένα κομμάτι του εαυτού του για να το προσφέρει στους Θεούς.
Υπάρχουν αμέτρητες περιπτώσεις στους μύθους όπου οι άνθρωποι μετατρέπονται σε ζώα ή φυτά από τους Θεούς . Οι μισοί σχεδόν ελληνικοί μύθοι αναφέρονται σε μεταμορφώσεις.Τα περάσματα αυτά δεν είναι όπως στην στην περίπτωση της ενσάρκωσης του Θεού των Χριστιανών , της τάξεως του Θαύματος. Ας μην ξεχνάμε όχι τον ανθρωπομορφικό αλλά τον ανθρώπινο χαρακτήρα των Θεών. Ο άνθρωπος και όλα τα άλλα όντα δεν αποτελούν δημιουργήματα των Θεών . Πέτρες άγρια και κατοικίδια ζώα , άνθρωποι και θεοί ,αναδύονται συγχρόνως και ανεξαρτήτως ,κατά την διάρκεια μιας διαδικασίας και ξεκινώντας από ένα αρχικό δεδομένο , που είναι κατά τον Ησίοδο το ΧΑΟΣ και όλα υπόκεινται στην ΜΟΙΡΑΝ .
Σχετικά με την ειδωλολατρία , άποψή μου είναι ότι κάθε θρησκεία είναι αναγκαστικά ειδωλολατρική λόγω της υπέρβασης, που είναι αναγκασμένη να κάνει. Η μορφή της υπέρβασης μπορεί να είναι ένα άγαλμα ,αλλά και μια ιστορία ,ομιλία ,λόγος ή ο ΛΟΓΟΣ. Το να πεις ότι ο Θεός είναι Λόγος αποτελεί φυσικά και αυτό ειδωλολατρία.
Στην αρχαία Ελλάδα δηλαδή πίστευε ο Θρησκευόμενος κόσμος ότι το άγαλμα που μόλις κατασκεύασε ο Φειδίας , ήταν ο ίδιος ο Θεός ; Δεν μπορεί να γίνει πιστευτό .
Αλλά το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα ότι ο Θεός δεν βρίσκεται μέσα στο άγαλμα το παρουσιάζει ο Ευριπίδης στον Ιππόλυτο.Ο Ιππόλυτος ευρίσκεται μπροστά στο άγαλμα της Άρτεμις και αναφωνεί .
"Βρίσκομαι μαζί σου , συζητώ με σένα , ακούω την φωνή σου (το άγαλμα δεν μιλάει) , δεν βλέπω όμως το πρόσωπο σου (βλέπει το άγαλμα)"
Η διπλή μετάθεση είναι χαρακτηριστική . Βρίσκεται μπροστά στο άγαλμα ,αλλά δεν βλέπει την Θεά. Το άγαλμα φυσικά δεν μιλάει αλλά ακούει την φωνή της , τον λόγο , υπάρχει επικοινωνία με την Θεά.
Σχετικά με την αθανασία στην Ελληνική θρησκεία δεν υπάρχει ούτε υπόσχεση ,ούτε ελπίδα. Η Αθανασία στον βαθμό που υπάρχει είναι σαφώς χειρότερη από τον οριστικό θάνατο . Στην Νέκυια του Οδυσσέα , συναντά τον Αχιλλέα . Ο οποίος του μαρτυρά το μεγάλο μυστικό ότι θα προτιμούσε να ήταν ζωντανός και δούλος παρά πεθαμένος και ήρωας ξακουστός , μία σκιά δίχως πνεύμα.
Και αυτή η τάση ήταν το κυρίαρχο ρεύμα της Ελληνικής θρησκείας με λίγες φυσικά εξαιρέσεις. Ορφικούς και Πυθαγόρειους. ---> ΟΡΦΙΚΟΙ ΚΑΙ ΠΥΘΑΓΟΡΕΙΟΙ
Για τους Έλληνες δεν είναι οι «Θεοί των Ελλήνων» αλλά απλώς οι «Θεοί» .
Με άλλα λόγια στην θρησκεία αυτή υπάρχουν δύο όψεις.
Από την μία πλευρά η Ελληνική θρησκεία θεωρούνταν πολιτική θρησκεία,θρησκεία της πόλεως . Η πολιτική λατρεία αφορά στην πόλη , η οποία την επωμίζεται,την οργανώνει ,την ρυθμίζει και επικυρώνει την τήρησή της.
Από την άλλη πλευρά , οι θεοί ακόμα και όταν έχουν κάποια προνομιακή σχέση με την μία ή την άλλη πόλιν ( η Αθηνά με την Αθήνα) δεν είναι αποκλειστικοί θεοί των πόλεων αυτών ,ούτε καν αποκλειστικοί θεοί των Ελλήνων, αλλά απλώς οι θεοί , οι θεοί όλου του κόσμου . Οι Τρώες δεν έχουν άλλους θεούς αλλά και δεν γνωρίζουν άλλους θεούς και ούτε υποστηρίζουν ότι δεν υπάρχουν θεοί .
Στο ερώτημα τι μπορεί να ελπίζει το ανθρώπινο ον μέσα σε ένα κόσμο που δεν έγινε γι΄ αυτό και κανένα νόημα δεν του προτείνεται , όπου δεν υφίσταται ούτε λύτρωση ούτε ελπίδα ;
Η απάντηση από τον Όμηρο μέχρι τον Αλέξανδρο υπήρξε «το κλέος και το κύδος»
– «η δόξα και η φήμη» , και τελικώς στο «αίεν αριστεύειν» , όχι μόνο με την ηθική έννοια του όρου άλλα και να υπερέχεις πάντοτε των άλλων , είτε στην μάχη , είτε στα Ομηρικά Έπη , είτε στα αθλήματα ,στην Ολυμπία και στην Νεμέα.
– «Η παρρησία».
Ένα άλλο στοιχείο που υπάρχει στην Ιλιάδα είναι η παρρησία , η ελεύθερη έκφραση , το να λες ότι σκέφτεσαι ,να μην κρύβεις την γνώμη σου όταν πρόκειται για σοβαρές υποθέσεις .
Ένα άλλο στοιχείο που υπάρχει στην Ιλιάδα είναι η παρρησία , η ελεύθερη έκφραση , το να λες ότι σκέφτεσαι ,να μην κρύβεις την γνώμη σου όταν πρόκειται για σοβαρές υποθέσεις .
– «Εις οιωνός άριστος αμύνεσθαι περί πάτρης»
Όταν ο Τρώας Πολυδάμας υποδεικνύει στον Έκτορα ότι οι οιωνοί δεν είναι καλοί . Αντίληψη της ολότητας του κόσμου που υπερβαίνει το κλέος και το κύδος. Η εκ του ασφαλούς πορεία του όντος δεν είναι πάντα ο σωστός δρόμος , όταν απέναντι του έχει την «μοίραν» που θα καθορίσει τα δεδομένα , για την τύχη της πατρίδας. Και η «μοίρα» θα λάβει υπ΄ όψιν την θυσία του ήρωος ως πράξη ανώτερη ,για την σωτηρία της πατρίδας.
Όταν ο Τρώας Πολυδάμας υποδεικνύει στον Έκτορα ότι οι οιωνοί δεν είναι καλοί . Αντίληψη της ολότητας του κόσμου που υπερβαίνει το κλέος και το κύδος. Η εκ του ασφαλούς πορεία του όντος δεν είναι πάντα ο σωστός δρόμος , όταν απέναντι του έχει την «μοίραν» που θα καθορίσει τα δεδομένα , για την τύχη της πατρίδας. Και η «μοίρα» θα λάβει υπ΄ όψιν την θυσία του ήρωος ως πράξη ανώτερη ,για την σωτηρία της πατρίδας.
H Ελληνική ιδιαιτερότητα δεν είναι η αρμονία και το μέτρο , ούτε η εμφάνιση της αλήθειας , ως αποκάλυψης . Η Ελληνική ιδιαιτερότητα είναι το ζήτημα του μη-νοήματος , του μη-όντος . Πράγμα που έχει λεχθεί πεντακάθαρα εξ΄ αρχής , έστω και αν τα υπερήφανα αυτιά των νεοτέρων, δεν είναι σε θέση να το ακούσουν ή το ακούνε μέσω των χριστιανικών λόγων παρηγοριάς ή του φιλοσοφικού τους ρομάντζου. Η Θεμελιώδης Ελληνική εμπειρία είναι η αποκάλυψη όχι του όντος και του νοήματος ,αλλά του οριστικού και αθεράπευτου μη νοήματος.
Το λέει και ο Αναξίμανδρος και είναι μάταιο να ερμηνεύουμε περισπούδαστα τη φράση του συσκοτίζοντας την σημασία της ...«η απλή ύπαρξη αποτελεί αδικίαν , υπερβολή , βία . Από το γεγονός και μόνο ότι υπάρχετε προσβάλλετε την τάξη του όντος»
Απέναντι στο γεγονός αυτό δεν υπάρχει καμία προσφυγή και καμία δυνατή παρηγοριά . Η μυλόπετρα της απρόσωπης ΔΙΚΗΣ αλέθει ακούραστα και συνθλίβει ότι γεννιέται .
ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΘΕΟΙ ΕΙΝΑΙ ΑΘΑΝΑΤΟΙ , ΟΧΙ ΑΙΩΝΙΟΙ.
