Το νέο αρχαιολογικό μουσείο της πόλης στεγάζεται σε βιομηχανικό κτήριο των αρχών του 20ου αιώνα, την οινοπνευματοποιία με την επωνυμία “Αρέθουσα Α.Ε.”, που σταμάτησε να λειτουργεί το 1980 και αποτελεί κηρυγμένο μνημείο πολιτισμικής κληρονομιάς. Δίπλα σε αυτό, σε σύγχρονο κτήριο, στεγάζονται τα γραφεία της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ευβοίας. Η περιοχή που φιλοξενεί το Μουσείο (συνοικία Αγίου Στεφάνου) βρίσκεται πλησίον του λιμένος της Χαλκίδας των κλασικών - ρωμαϊκών χρόνων, και στην ευρύτερη περιοχή έχουν εντοπιστεί αρχαία δημόσια κτήρια, βιοτεχνικές και λιμενικές εγκαταστάσεις. Το παλαιό εργοστάσιο Αρέθουσα ανηγέρθη το 1902 για λογαριασμό της εταιρείας των αδερφών Ζάχου και του Χ. Δαβούρτζικα. Λειτούργησε κυρίως ως οινοπνευματοποιείο - ποτοποιείο, αλλά και ως παγοποιείο. Το εργοστάσιο χωροθετήθηκε έξω από τα τότε όρια της πόλης, σε μια αδόμητη περιοχή, που για πολλές δεκαετίες υπήρξε το βιομηχανικό προάστιο της Χαλκίδος, προκειμένου να γειτνιάζει με τη θάλασσα και με τον κάμπο του Λήλαντα όπου παραγόταν η πρώτη ύλη του: η σταφίδα.
Το έργο της μετατροπής του κτηρίου σε διαχρονικό μουσείο και της οργάνωσης της μόνιμης έκθεσης εντάχθηκε στο ΕΣΠΑ και οι εργασίες ολοκληρώθηκαν το 2020.
Στη νέα μόνιμη έκθεση, η οποία πρόκειται να λειτουργήσει για το κοινό στις αρχές του 2021, παρουσιάζονται αντικείμενα από όλη την Εύβοια και την Σκύρο από την Παλαιολιθική περίοδο μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα, που σχολιάζουν επιλεγμένες πτυχές της ιστορίας των δύο νησιών μέσα από μία δυναμική κοινωνική ερμηνεία σημαντικών, διαχρονικά, ζητημάτων. Στο πλαίσιο αυτό αναπτύσσονται θέματα πολιτειακής οργάνωσης, οικονομίας, πολιτισμικών ταυτοτήτων και λατρείας. Προβάλλονται εξέχουσες πτυχές στην ιστορία της Εύβοιας όπως: ο ρόλος της Σκύρου στο εμπόριο και τη μεταλλουργία στο προϊστορικό Αιγαίο, η ευημερία του οικισμού στο Λευκαντί τον 10ο αιώνα π.Χ., η παρουσία των Ευβοέων στον αποικισμό και η διάδοση του ευβοϊκού αλφαβήτου στη Δύση, η σύνδεση του ομηρικού έπους και του αρχαίου δράματος με το ιερό της Αρτέμιδας στην Αυλίδα, το φημισμένο Νεγροπόντε ισχυρό κέντρο των Βενετών, η ακμή του Εγριμπόζ την Οθωμανική εποχή αλλά και η βιομηχανική ανάπτυξη των αρχών του 20ού αιώνα.
Στην Εισαγωγική ενότητα παρουσιάζονται δύο ευβοϊκοί ταξιδιωτικοί προορισμοί, γνωστοί ήδη από την αρχαιότητα, ο Εύριπος στη Χαλκίδα με το μοναδικό παλιρροϊκό φαινόμενο και τα θερμά ιαματικά λουτρά στην Αιδηψό. Οι στροβιλισμοί και η ορμή των νερών στον Εύριπο συνδέονται με την απεικόνιση σπειρών σε αγγεία της 3ης και 2ης χιλιετίας π.Χ. αλλά και το άγαλμα του Ποσειδώνα που ανελκύστηκε από τον βυθό του πορθμού.
Η αρχαία λουτρόπολη της Αιδηψού προσεγγίζεται μέσα από αγάλματα και επιτύμβιες στήλες. Στην ίδια ενότητα ο επισκέπτης αποκτά μια συνολική εικόνα των αρχαιολογικών χώρων και μνημείων της Εύβοιας με τη συνδρομή μιας διαδραστικής ψηφιακής εφαρμογής περιήγησης. Ακολουθεί σύντομη αναφορά στην ιστορία της Εύβοιας ανά χρονολογική περίοδο με κεντρικό άξονα την ανθρώπινη παρουσία και δράση, η οποία ενισχύεται με τέχνεργα που απεικονίζουν την ανθρώπινη μορφή από την Προϊστορία έως την Οθωμανική εποχή.
Στην ενότητα Πολιτειακή Οργάνωση παρουσιάζονται πτυχές της πολιτειακής οργάνωσης, όπως διαμορφώνεται ήδη από την 3η χιλιετία π.Χ., τους ιστορικούς χρόνους, τα φεουδαλικά κρατίδια έως την Οθωμανική εποχή. Ξεχωρίζουν ευβοϊκές θέσεις της Εποχής του Χαλκού με χωροταξική οργάνωση, η ανάδυση των πόλεων και πόλεων-κρατών, τα νομισματοκοπεία της Εύβοιας και της Σκύρου και η εμφάνιση νέων κοινωνικών ομάδων. Τα πλούσια κτερίσματα των ταφών από το Ηρώο της Τούμπας στο Λευκαντί μαρτυρούν την ευημερία της Εύβοιας και τις ανεπτυγμένες εμπορικές επαφές με την ανατολική Μεσόγειο κατά τον 10ο αιώνα π.Χ. Το πολιτειακό τοπίο της αρχαιότητας μεταβάλλεται μετά τα Ελληνιστικά χρόνια με την κυρίαρχη μορφή του μονάρχη, που συγκεντρώνει όλες τις εξουσίες. Βασιλεύς την Ελληνιστική εποχή, αυτοκράτορας τη Ρωμαϊκή, ελέω Θεού αυτοκράτορας τη Βυζαντινή και σουλτάνος την Οθωμανική. Η έντονη παρουσία Βενετών στο νησί αποτυπώνεται στα νομίσματα και τα γλυπτά της Λατινοκρατίας.
Η έκθεση συνεχίζεται στον ημιώροφο με την ενότητα Αποικισμός-Αλφάβητο, όπου ο επισκέπτης γνωρίζει την μεταναστευτική κίνηση των Ευβοέων στην Μεσόγειο, τη δημιουργία αποικιών και μεταφορά του ευβοϊκού αλφαβήτου στη Δύση, το οποίο αποτέλεσε τη βάση του λατινικού αλφαβήτου.
Στον ημιώροφο επίσης, σε ξεχωριστή ενότητα αναδεικνύεται η Ιστορία του Κτηρίου, από την κατασκευή του ως εργοστασίου έως την ανακαίνισή του και τη λειτουργία του ως μουσείο.
Στον όροφο του κτηρίου, η έκθεση αφιερώνεται στην Οικονομία και περιλαμβάνει αντικείμενα που σχετίζονται με τον πρωτογενή τομέα της οικονομίας (γεωργία, κτηνοτροφία, αλιεία κ.ά) και το Ληλάντιο πεδίο, περιοχή πλούσια σε πρώτες ύλες, κυρίως πηλό, αλλά και πεδίο διαμάχης ανάμεσα στη Χαλκίδα και την Ερέτρια. Προβάλλεται ο τομέας της μεταποίησης πρώτων υλών με τα σημαντικά λατομικά συγκροτήματα της Εύβοιας, όπου εξορυσσόταν η Καρυστία λίθος. Ακόμα, εκτίθενται πρώτες ύλες και αντικείμενα κατεργασίας μετάλλων από την Προϊστορία έως και τη Ρωμαϊκή εποχή. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στο Παλαμάρι της Σκύρου, σημαντικό σταθμό στην ιστορία της διακίνησης και κατεργασίας του χαλκού κατά την 3η χιλιετία π.Χ. Παράλληλα παρουσιάζεται το θαλάσσιο εμπόριο από τα Κλασικά έως τα Οθωμανικά χρόνια με σχετικά εκθέματα εμπορικής δραστηριότητας. Ιδιαιτέρως προβάλλεται η στρατηγική θέση του βενετσιάνικου Νεγροπόντε, το μετέπειτα οθωμανικό Εγριμπόζ.
Στην ενότητα Πολιτισμικές Ταυτότητες αναπτύσσεται η έννοια των πολιτισμικών δικτύων επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης και περιλαμβάνει εκθέματα ομαδοποιημένα σε τρεις μεγάλες περιόδους (Προϊστορία, Αρχαιότητα, Βυζαντινή αυτοκρατορία-Λατινοκρατία-Οθωμανική αυτοκρατορία) και τρεις γεωγραφικές περιοχές (Αιγαίο, Μεσόγειος, Ευρώπη). Ξεχωρίζουν κυκλαδικά ειδώλια, ευβοϊκά και αττικά αγγεία, υπέρθυρο βυζαντινής εποχής, άγαλμα Θεοτόκου βρεφοκρατούσας δυτικής τεχνοτροπίας από τον ναό της Αγίας Παρασκευής και οθωμανικές καπνοσύριγγες. Πολυμεσικές εφαρμογές συνδέουν τις πολιτισμικές ταυτότητες του παρελθόντος με αυτές του παρόντος. Ιδιαίτερη θέση κατέχει το ύφασμα που κάλυπτε τα καμένα οστά του άνδρα από το Ηρώο στο Λευκαντί. Μεταφέρθηκε από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο και εκτίθεται για πρώτη φορά στην Εύβοια 40 χρόνια μετά την εύρεσή του.
Στην τελευταία ενότητα της έκθεσης περιλαμβάνονται εκθέματα σχετικά με τη Λατρεία στην Εύβοια από την προϊστορική εποχή έως την επικράτηση του χριστιανισμού. Παρουσιάζονται ειδώλια και τελετουργικά αγγεία από προϊστορικές ευβοϊκές θέσεις. Πτυχές των ιστορικών χρόνων αναδεικνύουν εκθέματα σχετικά με θεότητες του ελληνικού πάνθεου των οποίων η λατρεία ήταν διαδεδομένη στην Εύβοια. Προβάλλονται ακόμα ευρήματα από την Αυλίδα, από το μυκηναϊκό νεκροταφείο στο Μικρό Βαθύ και το ιερό της Αυλιδείας Αρτέμιδας. Στη συνέχεια παρουσιάζεται η εισαγωγή ανατολικών θεοτήτων στην Εύβοια, όπως η Ίσιδα, η Κυβέλη και ο Σέραπις, και το φαινόμενο θεοποίησης θνητών και ηρώων. Η ενότητα ολοκληρώνεται με την εδραίωση του χριστιανισμού.
Σύντομα βίντεο και πολυμεσικές εφαρμογές πλαισιώνουν όλες τις ενότητες του μουσείου, τα οποία συμπληρώνουν και επεξηγούν την εκθεσιακή αφήγηση με απλό και ευχάριστο τρόπο, δίνοντας παράλληλα έμφαση σε σημαντικές πτυχές της ιστορίας και της καθημερινής ζωής των Ευβοέων από την Προϊστορία έως και τους νεότερους χρόνους.
Στόχος του νέου περιφερειακού διαχρονικού μουσείου της Εύβοιας είναι να αποτελέσει σημείο συνάντησης και αναφοράς, ένα χώρο έρευνας για θέματα ιστορίας και αρχαιολογίας των δύο νησιών και να προσφέρει στους επισκέπτες μια σύγχρονη μουσειακή εμπειρία μέσα από την οποία θα γνωρίσουν το πολιτιστικό απόθεμα της περιοχής και την ιστορική εξέλιξή της.
Η πηγή της Αρέθουσας στη Χαλκίδα
Η πηγή της Αρέθουσας βρίσκεται στην είσοδο της πόλης, στη διασταύρωση που οδηγεί στη Νότια Εύβοια. Μέσα στη πόλη της Χαλκίδας και όμως τόσο άγνωστος στο ευρύ κοινό, ένας ιερός χώρος άρρηκτα συνδεδεμένος με την πόλη και την ιστορία της.
Ετυμολογικά αναλύοντας την ονομασία της πηγής, προέρχεται από το ρήμα αρέθω, που σημαίνει άφθονο αναβλύζον ύδωρ, με ρίζα από το άρδω, ποτίζω, αρδεύω. Σύμφωνα με το γεωγράφο Στράβωνα, στα «Γεωγραφικά» του, τα νερά της Αρέθουσας χάθηκαν ύστερα από μεγάλο σεισμό και επανεμφανίστηκαν σε άλλη θέση, μετά από μερικές μέρες
Κατά την Ελληνική Μυθολογία η Αρέθουσα είναι νύμφη των πηγών και των δασών, συνοδός της Θεάς Αρτέμιδος, καθώς και θυγατέρα του Νηρέα (εξ ου Νηρηίδα νύμφη) και της Δωρίδας. Σύμφωνα πάντα με την αρχαία Ελληνική μυθολογία, η νύμφη Αρέθουσα παρενοχλείτο συνεχώς από τον ποταμό Αλφειό. Για να τη γλιτώσει η θεα Άρτεμις την έκανε ποτάμι και τα νερά της τα μετέφερε στις Συρακούσες. Επειδή όμως η αγάπη του Αλφειού ήταν μεγάλη η θεά Άρτεμις μετέφερε τα νερά του στη Σικελία, όπου ενώθηκαν με τα νερά της Αρέθουσας.
Η όμορφη νύμφη έπαιξε κυρίαρχο ρόλο και η λατρεία της επισκίαζε τις υπόλοιπες λατρείες που υπήρχαν στην πόλη. Οι Χαλκιδείς μάλιστα έδιναν το όνομά της τόσο σε αποικίες που ίδρυαν, όσο και σε πηγές των αποικιών τους στον Ελλαδικό χώρο και εκτός αυτού. Η λατρεία της νύμφης είχε μεταφερθεί στο νησί Ορτυγία από Χαλκιδείς αποίκους. Σε χρησμό που δόθηκε στους Αιγείς οι Χαλκιδείς χαρακτηρίζονται ως «άνδρες θ’ οι πίνουσιν ύδωρ ιερής Αρεθούσης». Όσοι έπιναν από το νερό της Αρέθουσας γινόταν εκλεκτοί και γενναίοι άντρες. Η ανδρεία και η αξιοσύνη των Χαλκιδέων, που κατά την αρχαιότητα είχαν χτίσει την πόλη τους γύρω από την πηγή, λέγεται ότι οφειλόταν ακριβώς στο θαυματουργό νερό της ιερής πηγής. Στο ρεύμα της πηγής, σύμφωνα με τον Αθήναιο, στους «Δειπνοσοφιστές» του, υπήρχαν ιερά ψάρια και χέλια, με χρυσά και αργυρά σκουλαρίκια και άλλα στολίδια, που τρεφόταν από τα σπλάχνα των θυσιαζόμενων ζώων και από τυριά («Εγώ δε εν τη Χαλκίδι Αρεθούσης τεθέαμαι, ίσως δε και υμών οι πλείστοι κεστρείς, χειροήθεις και εγχέλεις ενώτια έχουσας αργυρά και χρυσά, λαμβάνουσας τε και λαμβάνοντας παρά των προσφερόντων τροφάς, τα τε από των ιερειών σπλάχνα και τυρούς χλωρούς»).
Οι πηγές της Αρέθουσας τα τελευταία χρόνια δεν ήταν ορατές μιας και οι καλαμιές και τα ξερόχορτα τις είχαν καλύψει, αφήνοντας τις εγκαταλελειμμένες στην τύχη τους. Ευτυχώς πρόσφατα ο κ. Πάνος Συκιώτης μαζί με άλλους Χαλκιδαίους πήραν την πρωτοβουλία και με εθελοντική εργασία κατάφεραν όχι μόνο να καθαρίσουν το μέρος, αλλά και να τον διαμορφώσουν σε ένα επισκέψιμο χώρο αναψυχής.
Πρόκειται για ένα από τα πιο ωραία και δροσερά μέρη της πόλης της Χαλκίδας, το οποίο μάλιστα κάποτε αποτελούσε και την κύρια υδροδότηση της πόλης της Χαλκίδας, αφού εκεί στεγάζονταν το υδραγωγείο στις Καμάρες. Το νερό των πηγών είναι πόσιμο, αλλά είναι λίγο υφάλμυρο, ενώ μπορεί όποιος θέλει να κολυμπήσει. Πριν χρόνια οι εργάτες του γειτονικού εγκαταλειμμένου πλέον εργοστασίου, επειδή δεν υπήρχαν βρύσες ξεδιψούσαν από τις πηγές της Αρέθουσας.
Τα νερά της περιοχής σφύζουν από ζωή αφού μέσα στα νερά των πηγών και στην κατάληξη τους στη θάλασσα υπάρχουν αγριοσέλινα, καλαμιές, αρκετά ψάρια ενώ συχνά κάνουν την εμφάνιση τους και κύκνοι.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου