Το ΔΗΠΕΘΕ ΒΟΛΟΥ, παρουσίασε στο κοινό της Επιδαύρου, την τραγωδία του Σοφοκλή ΟΙΔΙΠΟΥΣ ΤΥΡΑΝΝΟΣ, σε σκηνοθεσία Τσέζαρις Γκραουζίνις, με τους Κωνσταντίνο Μαρκουλάκη και Αιμίλιο Χειλάκη στους πρωταγωνιστικούς ρόλους.
Την Θήβα ταλαιπωρεί ένας φοβερός λοιμός. Ο χρησμός ορίζει ότι η πόλη θα σωθεί μόνο αν τιμωρηθεί ο δολοφόνος του προηγούμενου βασιλιά Λάιου. Ο Οιδίπους, που βασιλεύει τώρα, ζητά να βρεθεί εκείνος που σκότωσε το Λάιο. Ο μάντης Τειρεσίας κατηγορεί τον Οιδίποδα ότι εκείνος είναι το μίασμα της πόλης. Ο Οιδίπους εξαγριώνεται υποψιάζεται συνωμοσία εναντίον του. Στην πορεία αναζήτησης του δολοφόνου αποκαλύπτεται σταδιακά η αλήθεια, ο ήρωας ανακαλύπτει ποιος πραγματικά είναι. Γιος και φονιάς του βασιλιά Λάιου αλλά και σύζυγος της μητέρας του Ιοκάστης. Ύστερα από την αποκάλυψη της τραγικής και αναπόφευκτης μοίρας η Ιοκάστη απαγχονίζεται. Ο Οιδίπους αυτοτυφλώνεται. Στα τελευταία λόγια του χορού ο Σοφοκλής γράφει: «…Για ότι πεθαίνει περίμενε τη στερνή του μέρα, προτού το μακαρίσεις…»
Αυτή η ιστορία αποκαλύπτει πόσο εφήμερη είναι η ανθρώπινη ευημερία και η δόξα. Πόσο εύθραυστη είναι η ελπίδα μας για την αιώνια και σταθερή αίσθηση της ασφάλειας και της ειρήνης. Η πρόθεση όμως του Τσέζαρις Γκραουζίνις στο ανέβασμα της παράστασης αυτής, δεν είναι η διδακτική διακήρυξη της ανάγκης να υπακούσει κανείς το πεπρωμένο του. Ειδικά τώρα, ειδικά εδώ, τον ελκύει η ευκαιρία να μιλήσει για το αναφαίρετο δικαίωμα και την ευκαιρία να παραμείνει ο άνθρωπος περήφανος ακόμα και στην πιο καταστροφική κατάσταση και να αποδεχθεί την όποια κατάρα με αξιοπρέπεια. Με άλλα λόγια, να αποδοθεί τιμή σε έναν άνθρωπο, που υποκλίνεται στην τρομερή του μοίρα, χωρίς να ταπεινώνεται.
=======
Τι θέλει να πει ο ποιητής ; Και στην συγκεκριμένη περίπτωση ο κύριος Σοφοκλής ; Ο οποίος , ειρήσθω εν παρόδω , δεν είναι ιστορικός ,παρά ένας απλός ποιητής , που θέλει να περάσει ένα μήνυμα στο κοινό του , να συγκινήσει το κοινό του και να πάρει το βραβείο . Τα ιστορικά στοιχεία δεν δίδουν το τέλος που θέλει ο ποιητής στον Οιδίποδα . Στην Ιλιάδα (Ψ' 679-680) αναφέρεται ότι ο Οιδίποδας πεθαίνει σε κάποια μάχη στη Θήβα,όπου φαίνεται να είχε παραμείνει βασιλιάς μετά τον θάνατο της γυναίκας του,πράγμα που επιβεβαιώνεται και από την μαρτυρία της Οδύσσειας (Λ' 271-280) . Ο Οδυσσέας μνημονεύει την Ιοκάστη (Επικάστη στο κείμενο) ανάμεσα στις γυναίκες που είδε στον Άδη και θυμίζει ότι ,μετά την αυτοκτονία της Ιοκάστης (αποτέλεσμα της αποκάλυψης του αιμομικτικού δεσμού της με τον γιο της) , ο Οιδίποδας συνέχισε να κατέχει το θρόνο της Θήβας επιβαρυμένος με όλες τις λύπες και τις συμφορές που μία τέτοια μοίρα μπορεί να φέρει. Το Ομηρικό κείμενο δεν διευκρινίζει την γέννηση των παιδιών (Αντιγόνη,Πολυνείκη,Ετεοκλή) από αυτόν τον γάμο ,ούτε υπαινίσσεται την τύφλωση του Οιδίποδα που μας είναι γνωστή από την τραγωδία . Όμως στην Οδύσσεια υποβάλλεται έμμεσα το θέμα της οικογενειακής κατάρας των Λαβδακιδών .
=======
Ο Οιδίποδας Τύραννος δεν είναι αστυνομικό μυθιστόρημα , κανείς θεατής δεν ενδιαφέρεται να βρει τον δολοφόνο , αφού όλοι τον ξέρουν . Το μόνο που μένει είναι ο δολοφόνος να βρει τον εαυτό του . Έτσι δεν ενδιαφέρει τόσο τον Σοφοκλή το θέμα της ατομικής ενοχής ,όσο το θέμα της ατομικής δράσης .Στο δράμα αυτό , ο ποιητής αφηγείται την ατομική, εναγώνια ,ταχύνοη και συγχρόνως βραδύνοη δράση του Οιδίποδα και η δράση αυτή αναδεικνύει ,ένα πρόσωπο με ικανότητες ,ηθικές και πνευματικές , μεγαλύτερες από την μοίρα του : η ευφυΐα του Οιδίποδα γίνεται δώρο αλλά και ύβρις , το μοναδικό ίσως μερίδιο ατομικής ευθύνης που μπορεί να του αναλογεί. Ο χρόνος είναι το μόνο αίνιγμα που ο Οιδίποδας δεν μπορεί να λύσει , αφού όλα έχουν ήδη συμβεί. Αν κάποιος στο τέλος του έργου μπορούσε να γελάσει με τα πάθη του Οιδίποδα ,αυτός θα ήταν μόνο η Σφίγγα . Η Σφίγγα λοιπόν δικαιώνεται ότι οι πραγματικές κατραπακιές στον άνθρωπο δεν πέφτουν όταν συμβαίνει ξαφνικά κάτι απρόβλεπτο , αλλά όταν συμβαίνει κάτι προβλέψιμο. Το ερώτημα που έθεσε τελετουργικά η Σφίγγα , το πρόβλημα του ανθρώπινου χρόνου , έμελλε να αποδειχτεί θεμελιώδες για την εκτύλιξη του οιδιπόδειου δράματος , ειδικά όταν το αίνιγμα επανέκαμψε με την μορφή του λοιμού. Η Σφίγγα άρθρωσε το πλέον επίμαχο όσο και κοινότοπο πρόβλημα του ενσώματου ανθρώπινου χρόνου : Ποιό είναι αυτό το ζώο που το πρωί περπατά με τέσσερα πόδια , το μεσημέρι με δύο και το βράδυ με τρία ; Η ερώτηση της Σφίγγας είναι ήδη μία απόκριση . Υποβάλλοντας στη γλώσσα το ερώτημα του ανθρώπινου , η Σφίγγα είναι ένα όν που μιλάει , το τέρας είναι ο άνθρωπος . Ο Οιδίπους από την άλλη , μεταβαίνοντας από την απάντηση Ο Άνθρωπος στην απάντηση Εγώ οικειοποιείται την ανοίκεια ετερότητα της Σφίγγας και αναγγέλλει : Αυτός ο ξένος είμαι εγώ. Το ερώτημα της Σφίγγας ,αν και απαντημένο ,παραμένει ανοικτό, θέτοντας εκ νέου το ανησυχητικό ερώτημα του ξένου , αυτού που παραμένει έξω από την αναγνωρισμένη εμβέλεια της περιβόητης απάντησης του Οιδίποδα '' Άνθρωπος ''
=======
Θα εργαστείς με τον ιδρώτα του προσώπου σου , μας λέει η βίβλος . Το πέρασμα από την αρχική ευτυχία στην τιμωρία μέσα από την παραβίαση των απαγορεύσεων , δείχνει πολλές και σημαντικές ομοιότητες ανάμεσα στους μύθους του Οιδίποδα και της Γένεσης (Αδάμ και Εύα) : την αναζήτηση της γνώσης , την καίρια παρέμβαση των γυναικών , και την παρουσία χθονίων αινιγματικών δυνάμεων . Το γεγονός ότι η Εύα είναι εκ γενετής ομοούσια του Αδάμ , όπως και ο Οιδίποδας είναι ομοούσιος της Ιοκάστης μέσω της ένωσής τους , τον συμβολικό φόνο του πατρός ( Θεού , στην Γένεση ) .
=======
Η Σοφόκλεια θεολογία , όπου οι Θεοί σιωπούν και οι προφητείες επαληθεύονται ... Η ζωή , που μόριά της είμαστε κι εμείς ,γεννιέται από ένα εκατομμύριο παιχνίδια στη ρουλέτα του μικρόκοσμου ... Ο μακρόκοσμος έχει προ πολλού γίνει μια εξω ανθρώπινη σιωπή ατέλειωτων χώρων ... Απ' όλα ένα είναι αδύνατο - η λογικότητα ...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου