Σχόλιο 1.
Ο Προμηθέας φιλάνθρωπος με την αρχαιοελληνική ευρεία έννοια του όρου και όχι με τον απλοϊκό χριστιανικό, που παραπέμπει στην ζητιανιά.
Προσφέρω ανιδιοτελώς και χωρίς ανταλλάγματα. Όχι από συμπόνια ,όχι από ανώτερο σε κατώτερο , όχι από το περίσσευμά μας.
Προσφέρω ανιδιοτελώς και χωρίς ανταλλάγματα από έρωτα και από μία εσωτερική παρόρμηση δημιουργίας . Ο Έρωτας περιέχει κίνηση.
Ομού (ΟΜ), στην μέθεξη.
Από το ένα επίπεδο στο άλλο. Στην περιδίνηση και τελικά στην ανέλιξη του ανθρώπου.
Όλα ο άνθρωπος τα οφείλει στον Προμηθέα που δεν ζητά ανταπόδοση.
Ο άνθρωπος λοιπόν είναι ελεύθερος και δεν οφείλει να προσκυνά κανένα .
Η έλευσις του θέρους ... Είναι ελευθερωτής και όχι λυτρωτής .
«ελευθερία» για την οποία το «Ετυμολογικόν Μέγα» διατείνεται
«παρά το ελεύθειν όπου ερά» = το να πηγαίνει κανείς όπου αγαπά .
Άρα βάσει της ίδιας της λέξης, ελεύθερος είσαι όταν έχεις τη δυνατότητα να πας όπου αγαπάς.
Ο Προμηθέας τιμωρήθηκε από τους Θεούς για την πράξη του να απελευθερώσει τον άνθρωπο από τα δεσμά της άγνοιας , σε αντίθεση από τον Χριστό που σταυρώθηκε από τους ανθρώπους για την πράξη του να λυτρώσει τον άνθρωπο από το προπατορικό αμάρτημα.
Τουτέστιν ,για την γνώση που του χάρισε ο Προμηθέας.
Η γνώση ,το μήλο, που πήρε τον άνθρωπο από το επίπεδο και την συναναστροφή του με τα άλλα ζώα και τον έκανε συνομιλητή του με το θείον .
Δεν είναι τυχαίο και παράδοξο σήμερα ότι ο άνθρωπος απευθύνεται στο θείον στον ενικό , και στον συνάνθρωπό του στον πληθυντικό.
Δηλαδή ο άνθρωπος αισθάνεται το θείον πλησίον του και τον συνάνθρωπό του απόμακρο .
Κόλαση τελικά είναι οι άλλοι άνθρωποι .
Οι άνθρωποι ανταγωνίζονται μεταξύ τους και υπάρχει συνεχή επίκληση στο θείο για την δια μεσολάβηση εις βάρος άλλου ανθρώπου. Αυτή την εντροπία καλείται ο Χριστός να καλύψει και να συμπληρώσει , ως ο αίρων την αμαρτία του κόσμου ...
Όπως είπαμε ο Προμηθέας δεν το έκανε , ένεκα αγάπης γιατί η αγάπη είναι ακίνητη και καθολική αλλά από έρωτα , που περιέχει κίνηση .
Η αγάπη είναι γνώρισμα και ιδιότητα του θείου , αλλά δεν μεταβάλλει τα πράγματα .
Ο Χριστός το έκανε λόγω αγάπης προς τον άνθρωπο.
Ο Προμηθέας διασάλευσε την υπάρχουσα τάξη της δημιουργίας του κόσμου , που το προνόμιο αυτό το είχε το θείον. Διατάραξε το status quo της εποχής ,ανατρέποντας αρχεία και δεδομένα θεϊκά.
Ο Προμηθέας τράβηξε από την αφάνεια τον άνθρωπο συγκεκριμένα,από όλο το ζωικό και φυτικό βασίλειο και άλλαξε την μοίρα του ανθρώπου .
Τον έφερε στο πνευματικό επίπεδο των θεών.
Ήρθε βέβαια σε αντίθεση με το νεόκοπο κατεστημένο των θεών και τιμωρήθηκε.
Ο Δίας μόλις είχε ανατρέψει τον πατέρα του Κρόνο και είχε ενδοιασμούς αρχικώς για το εγχείρημα του Προμηθέα,αλλά τελικά πείσθηκε αν και ένοιωθε μειωμένος.
Ο Ελληνικός πολιτισμός έγινε το όχημα μετάδοσης της γνώσης που ξαφνικά γέμισε τον ανθρώπινο εγκέφαλο. Ο Ελληνισμός έγινε οικουμενικός με ανώτερη αποστολή διάδοσης της γνώσης.
Ο άνθρωπος έγινε εν δυνάμει θεός αλλά οι θεοί κλείδωσαν ερμητικά το τελευταίο επίπεδο γνώσης. Αυτός ήταν και ο τελευταίος συμβιβασμός Προμηθέα και Δία.
Το μυστικό , άρρητο στις προ Δια γραφές του ανθρώπου , αφήνει κενό στην τελική ανέλιξή του. Άλμα στο κενό η ανεύρεση του θείου δρόμου.
Ο άνθρωπος τα δανεικά δεν είναι σε θέση να τα αξιοποιήσει και τα σπαταλά .
Ο άνθρωπος περιπλέκεται σε ασάφειες και λαβυρίνθους . Η ενατένιση του θείου αδύνατος. Δεν υπάρχει επιβράβευση στην προσπάθεια του ανθρώπου.
Αρετή , αγαθό , τέχνη ανεβάζουν τον άνθρωπο μέχρι το έσχατο σκαλοπάτι της θείας σκάλας , αλλά το τελευταίο βήμα , είναι μετέωρο βήμα στο κενό.
Ο άνθρωπος μένει με την απογοήτευση ζωγραφισμένη στο πρόσωπό του , που τα ουράνια δεν ανοίγουν .
Οι θεοί μοιραίως γίνονται μισητοί στα μάτια των ανθρώπων και ό άνθρωπος αχάριστος στα μάτια των θεών. Αλίμονο τα ήθελε και όλα. Δεν του έφταναν τα εφήμερα και απροσδόκητα που δονούσαν και νοηματοδοτούσαν την ζωή του , ήθελε να γίνει και αθάνατος ;
Αυτή είναι η τραγωδία του ανθρώπου . Ο Δίας ίσως είχε κάπου δίκαιο . Ίσως θα έπρεπε να αφήσει τον άνθρωπο στον κόσμο του χωρίς να έχει την δυνατότητα να κοιτά προς τα πάνω.
Απο την άλλη δεν πρέπει να αγνοήσουμε την φιλανθρωπική πράξη του Προμηθέα ενάντια της επικρατούσης τάξης των θεών.
Σχόλιο 2
Εκ των ΤΙΤΑΝΩΝ –
ΙΑΠΕΤΟΣ και της ΚΛΥΜΕΝΗΣ κόρης του ΩΚΕΑΝΟΥ και ΤΗΘΥΟΣ
Εγεννήθησαν
ΑΤΛΑΝΤΑ – ΜΕΝΟΙΤΙΟΝ – ΠΡΟΜΗΘΕΑ - ΕΠΙΜΗΘΕΑ
ΠΡΟΜΗΘΕΩΣ και ΠΑΝΔΩΡΑΣ εγεννήθη ΔΕΥΚΑΛΙΩΝΑΣ
ΕΠΙΜΗΘΕΩΣ και ΠΑΝΔΩΡΑΣ εγεννήθη ΠΥΡΡΑ
ΔΕΥΚΑΛΙΩΝΟΣ και ΠΥΡΡΑΣ εγεννήθη ο ΕΛΛΗΝΑΣ
O Προμηθέας ήταν Τιτάνας .
Υιός του Ιαπετού,πατριάρχη του Ελληνισμού . Πατέρας του Δευκαλίωνα , του γενάρχη του μετά κατακλυσμιαίου Ελληνισμού. Ο Προμηθέας συμβολίζει τον ένδοξο Προκατακλυσμιαίου Ελληνισμό,εκείνο που απλώθηκε προ της 5ης χιλιετίας σε ολόκληρο τον κόσμο,ριζώνοντας το πνεύμα του στον τότε ζωώδη σχεδόν νου των άλλων ανθρωπίνων γενών.
Στον Ελληνισμό οφείλεται η ονομάτισι των νέων Ολυμπίων Θεών και η θεσμοθέτηση των τιμών τους. Ο Προμηθέας καίτοι παλαιότερος δεν ήταν όμως ισότιμος τους. Εντεύθεν διαφαίνεται και η έμμεση απειλή του Προμηθέα κατά του Δία , ότι δηλαδή η μακρο ημέρευσι και επιβίωση των Ολυμπίων εξαρτάται από την επιβίωση του ίδιου του Προμηθέα. Εάν ο Προμηθέας καταστραφεί και τύχη των Ολυμπίων δεν θα είναι διάφορος.
Η τιμωρία του Προμηθέα από τον Δία οφείλεται ,όπως λέγει ο μύθος , σ΄ αυτήν ακριβώς την εξανθρωπιστική αποστολή του. Ήταν η τιμωρία αλληλένδετη με την προσφορά του . Ο Ελληνισμός ,εξαπλούμενος στα πέρατα του κόσμου ,έμενε εκεί άποικος αλλά και δέσμιος των ξένων τόπων.
Χωρίς την εξάπλωσή του ο Ελληνισμός και την αποξένωσή του από την Μητρόπολη δεν μπορούσε να φωτοδοτήσει τον κόσμο.
Η αποστολή του λοιπόν στην γη είχε ως συνέπεια την δέσμευσή του στα ξένα ,το σταύρωμά του επάνω στα αφιλόξενα όρη της ξενιτιάς.
Ο Προμηθέας θα υπέκειτο και σε δεύτερη βαρύτερη τιμωρία , την κατακρήμνιση του στα τάρταρα , πρίν έλθει κάποτε ο Ηρακλής , ο οποίος θα φόνευε το όρνεο ,που του κατέτρωγε το συκώτι ,και θα μεσολαβούσε στον Δία για την απονομή χάριτος και την αποκατάσταση του Προμηθέα. Η κατακρήμνιση του Προμηθέα στα τάρταρα συμβολίζει ασφαλώς μία φυσική καταστροφή του Μητροπολιτικού Ελληνισμού ,πιθανόν την γνωστή ως κατακλυσμό του Δευκαλίωνα ή μάλλον την παλαιότερη του Ωγύγου .
Η Συμφιλίωση του Προμηθέα με τον Δία φαίνεται να στηρίζεται στην απειλή του πρώτου ,ότι χωρίς αυτόν και τύχη του Δία θα ήταν επισφαλής.
Το μυστικό δε του Προμηθέα , η αποκάλυψη του οποίου στάθηκε το όπλο για την απελευθέρωσή του , πιθανώς συνδέεται με κάποιον απρεπή γάμο που θα έκανε ο Ζεύς , ο γυιός του οποίου θα εξεθρόνιζε τον πατέρα των Ολυμπίων και θα γινόταν ο νέος θεός.
Με αυτόν τον γάμο φαίνεται να υπονοούσε ο Αισχύλος κάποια ανάμειξη των Ελληνικών με ξένα ιερά.
Ο συγκρητισμός αποτελούσε κατά τον αρχαίο τραγικό τον μέγιστο κίνδυνο για το Ελληνικό Πνεύμα και την Ελληνική Θρησκεία ,όπως άλλως τε αποδείχθηκε τελικώς με την Αλεξανδρινή εποχή .
Ο γάμος του Δία με τους πληθυσμούς της Μέσης Ανατολής και τα θέσμιά τους υπήρξε η βαθύτερη αιτία της εκθρονίσεώς του .
Ένας νέος θεός , ο Ιησούς, ήταν γραμμένο να τον διαδεχθεί.
Και ο Ελληνισμός που είδε δύο θεούς στο παρελθόν ήδη να γκρεμίζονται
(ΟΥΡΑΝΟΣ & ΚΡΟΝΟΣ ) , θα δει και τον τρίτο να πέφτει σύντομα,αφού ο ίδιος ο Προμηθέας όσα δεινά και αν περάσει ,δεν είναι γραμμένο ποτέ να πεθάνει.
Την πεποίθησή του για το αθάνατο του Ελληνισμού ο Αισχύλος την επαναλαμβάνει τρεις φορές (στίχοι 753,933,1053)
Προμηθεύς
ἦ δυσπετῶς ἂν τοὺς ἐμοὺς ἄθλους φέροις,
ὅτῳ θανεῖν μέν ἐστιν οὐ πεπρωμένον· 753
αὕτη γὰρ ἦν ἂν πημάτων ἀπαλλαγή·
νῦν δ᾽ οὐδέν ἐστι τέρμα μοι προκείμενον
μόχθων, πρὶν ἂν Ζεὺς ἐκπέσῃ τυραννίδος.
τί δ᾽ ἂν φοβοίμην ᾧ θανεῖν οὐ μόρσιμον; 933
πάντως ἐμέ γ᾽ οὐ θανατώσει. 1053
Σχόλιο 3
Ο Κορνήλιος Καστοριάδης έχει τον λόγο …
Με την ΑΝΤΙΓΟΝΗ ,η τραγωδία εμφανίζεται ως πολιτικός θεσμός .
Επί πλέον η τραγωδία είναι ένα σύνθετο φαινόμενο , ταυτόχρονα συλλογική γιορτή και αναμφίβολα θρησκευτική εκδήλωση ,καθώς επίσης και αυτό που αποκαλούμε ΤΕΧΝΗ , μία τέχνη ιδιαίτερη πολύπλοκη. Όταν ο Wagner στα μέσα του 19ου αιώνα ,θέλει να ανασυστήσει ένα πλήρες θέαμα ,αναφέρεται στην Ελληνική τραγωδία που είναι ταυτόχρονα ποίηση ,μουσική,και χορός.
Στον ΠΡΟΜΗΘΕΑ ΔΕΣΜΩΤΗ διακρίνουμε 5 πυρήνες του έργου.
1- Θρησκεία , με έμφαση στον πρόσκαιρο χαρακτήρα της θεότητας.
2- Εξουσία , αρνείται στην εξουσία κάθε ηθική διάσταση , και κάθε χαρακτήρα δικαιοσύνης.
3- H εξουσία του Δία.
4- Η ουσία της ανθρωπότητας. Τέχνη.
5- Η αντίθεση της ωμής βίας αφ΄ ενός και της σκέψης αφ΄ ετέρου.
Πρόσκαιρος ο χαρακτήρας της θεότητας.
Ο Ουρανός υποσκελίζεται από τον Κρόνο , ο Κρόνος από τον Δία κλπ.
Ο Αναξίμανδρος το θέτει σωστά.
΄΄όλα τα όντα οφείλουν να πληρώσουν τα μέν στα δέ.
Δίκην και τίσιν ,ποινή και αποζημείωση για την αδικίαν τους ΄΄
Αδικία για τους ανθρώπους είναι , το απλό γεγονός της υπάρξής τους.
Αδικία για τις θεότητες είναι η ύβρις τους. Η ύβρις των θεοτήτων συνίσταται ότι κάθε γενιά θεότητας αρνείται να παραδώσει την εξουσία στην νεώτερη γενιά.
Αντιθέτως προσπαθεί να την καταστρέψει.
Η Ελληνική κοινωνία παρ΄όλα αυτά έχει πίστη και λαϊκή ευσέβεια προς το θείον.
Συνεχίζει και κτίζει ναούς και τους προσφέρει θυσίες.
Ο προσωρινός χαρακτήρας της θείας εξουσίας ισχύει επίσης και για τον Δία .
Η εξουσία του είναι καταδικασμένη να εκλείψει.
Ο Προμηθέας δεν παραλείπει να του το υπενθυμίζει και φυσικά δεν γίνεται αρεστός στον Δία. . .
΄΄ Θα έχει σίγουρα την ανάγκην μου, αυτός ο πρώτος των μακαρίων,για να του δείξω την νέα βουλή της μοίρας,που θα του στερήσει το σκήπτρο του και τις τιμές του ...
Η βασιλεία του δεν θα διαρκέσει για πολύ ακόμη ...
... πρέπει να τιμωρηθεί από τις Ερινύες με την αλάνθαστη μνήμη και από τις Μοίρες με τις τρεις μορφές ...
... ούτε ο Δίας ούτε οποιοσδήποτε άλλος μπορεί να ξεφύγει από την πεπρωμένην του.΄΄
Αυτή ακριβώς η Μοίρα ,η Ανάγκη τοποθετημένη πάνω από την θεία εξουσία ,συνθλίβει ότι υπάρχει και επιτρέπει την έλευση του καινούριου.
Η εξουσία του Δία ,η τρίτη κατά σειρά ,θα πέσει ,όπως και οι προηγούμενες ,αίσχιστα και τάχιστα,σύντομα και πολύ άσχημα ,ότι η τυραννία του θα τελειώσει.
Άπαντ΄ έπράχθη πλήν θεοίσι κοιρανείν
Ελεύθερος γάρ ούτις εστί πλήν Διός
Τα πάντα ρυθμίστηκαν ,τακτοποιήθηκαν
Εκτός από την διακυβέρνηση των θεών.
Όλα τα άλλα παγιώθηκαν από καταβολής χρόνου .
Ο ρόλος κάθε θεότητας , η ανάπτυξη των φυτών κλπ
Παραμένει ένα μόνο ακαθόριστο στοιχείο ,κορυφαίο ,το γεγονός της κυριαρχίας επί των ιδίων των θεών.
Και το ‘Κράτος’ προσθέτει αυτή την εκπληκτική φράση
΄΄ Επομένως ,κανείς δεν είναι ελεύθερος,εκτός από τον Δία. ΄΄
Η φύση της εξουσίας στερείται απολύτως κάθε ηθικής ιδιότητας και κάθε δικαίου.
Ο Προμηθέας το φέρνει και αυτό στην επιφάνεια καταγγέλλοντας τον Δία που μόλις ανέλαβε την εξουσία ,θέλησε να καταστρέψει τους δυστυχείς θνητούς για να δημιουργήσει μία άλλη φυλή.
Η ανηθικότητα και η αλαζονία του Δία καταγγέλλεται από τον Προμηθέα για την κατάκτηση της Ιούς. Ο Δίας που την ποθούσε δεν σταμάτησε να την πολιορκεί μέχρι να πετύχει τον σκοπό του , χρησιμοποιώντας τα πιο απίθανα μέσα .
Της στέλνει ερωτικά όνειρα και καταλήγει να απειλήσει τον πατέρα της ότι θα σβήσει την γενιά του αν δεν την διώξει από το σπίτι της.
Ο Προμηθέας τον καταγγέλλει με ένα περιφρονητικό σχόλιο. Ο θεός ,επειδή επιθυμούσε μιγήναι ,να πλαγιάσει με αυτή την θνητή, της επέβαλε αυτές τις τρομερές περιπλανήσεις. Ο Προμηθέας δείχνει ένα Δία ν’ ασκεί αυτό που θα μπορούσαμε να ονομάσουμε μία αδιάφορη τυραννία , η οποία δεν υπολογίζει τίποτα , και ακόμη λιγότερο τους ανθρώπους. Η εξουσία δρώντας , συνθλίβει ότι της αντιστέκεται ή συναντά στον δρόμο της και δεν χρειάζεται να ρωτήσουμε αν αυτό είναι δίκαιο ή όχι.
Φυσικά ο Προμηθέας αναμένει και φοβάται την οργή του Δια . Ξέρω ότι είναι τραχύς ,σκληρός, ανελέητος και χρησιμοποιεί το δίκαιο κατά το δοκούν . Εφευρίσκει το δίκαιο ,δημιουργεί το δίκαιο , μόνο και μόνο επειδή έχει την εξουσία.
Ο Ωκεανός συμπάσχοντας με τον Προμηθέα λέει ότι έχουμε τώρα έναν τραχύ μονάρχη ,που δεν είναι υπεύθυνος , και που δεν δίνει λογαριασμό σε κανένα.
Βλέπουμε λοιπόν ότι αυτή η τραγωδία επαναλαμβάνει και τονίζει τον πυρήνα σημασιών που σχετίζεται με τον προσωρινό χαρακτήρα της εξουσίας , ακόμη και της θείας , τον ολοσχερή διαχωρισμό της από κάθε ηθική ή δικαιοσύνη ,το γεγονός ότι δημιουργεί ένα δίκαιο που είναι δίκαιο απλώς και μόνο επειδή η εξουσία το ονομάζει έτσι.
Έχουμε ένα έργο ολοκληρωτικά εστιασμένο στην καταγγελία της στυγνότητας του Δία , της αδικίας του , του μίσους του για τους ανθρώπους, και της στυγνότητας και αδικίας κάθε εξουσίας. Μπορείτε να φανταστείτε ένα χριστιανικό έργο το οποίο θα συνίστατο σε μία σειρά από κατάρες εναντίον του θεού ,κατηγορώντας αδιάκοπα τον θεό ως άδικο ,στυγνό ,εγωκεντρικό ,αυθαίρετο και ούτω καθεξής ;
Είναι απολύτως αδιανόητο ,ακόμη και αν μας έδειχνε έναν αληθινό πατέρα Θεό ,δίκαιο , ελεήμονα κλπ.
Ο Αισχύλος ανεβάζει την τριλογία του στην Αθήνα , χωρίς να προκαλέσουν κανένα σκάνδαλο , και αυτό είναι το πιο σημαντικό.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου