1. ΓΑΜΗΛΙΩΝ
«Ιερός Γάμος» του Διός και της Ήρας : Εορτή από την οποία πήρε το όνομα ο μήνας, που θεωρήθηκε και αίσιος για την τέλεση γάμων.
*Μυστήρια εν Άγραις (Μικρά Ελευσίνια) : Εορτή στις αθηναϊκές Άγρες ως προπαρασκευή των μεγάλων Ελευσίνιων Μυστηρίων. Είχε και το όνομα «μικρά μυστήρια».
**Λήναια : Ετελούντο κατά τον μήνα Γαμηλιώνα ,δηλαδή περί τα τέλη του μηνός Ιανουαρίου εις τας Αθήνας πλησίον του ιερού του Διονύσου ,όπερ ευρίσκετο παρά την μεσημβρινήν πλευράν της Ακροπόλεως
* Τα Μικρά Ελευσίνια αποτελούσαν "προετοιμασία" για τα Μεγάλα Μυστήρια και ήταν προς τιμήν της Περσεφόνης.
Ο νεοπλατωνιστής Thomas Taylor, στο βιβλίο του "Ελευσίνια και Βακχικά Mυστήρια", αναφέρει πως "τα Κατώτερα Μυστήρια δημιουργήθηκαν για να σημάνουν με αποκρυφιστικό τρόπο την κατάσταση της μη εξαγνισμένης ψυχής που έχει ενδυθεί το γήινο σώμα της και έχει περιβληθεί την υλική φύση."
Κατά τον Πλωτίνο , η έκστασις επιτυγχάνεται δια της καθάρσεως , η ψυχή διαχέεται προς την θεότητα και κατά κάποιον τρόπο εναγκαλίζεται αυτή.
Τα Μεγάλα Μυστήρια ετελούντο επτά ακριβώς μήνες μετά τα Μικρά ,διότι υπήρχε θεσμός κατά τον οποίον έπρεπε να παρέλθει αρκετόν χρονικόν διάστημα ,όπως οι μύσται καταρτισθούν τελειότερον και κατόπιν μυηθούν στα Μεγάλα Μυστήρια.
Είχαν καθιερωθεί προς τιμήν του Ηρακλή επειδή δεν είχε επιτραπεί σ΄αυτόν, ως ξένον, από τον νόμο να μυηθεί στην Ελευσίνα.
Οι θέλοντες να μυηθούν εκαλούντο βέβηλοι , και έπρεπε να αρχίσουν από τα Μικρά Ελευσίνια και κατά την μύηση εκαλούντο μύσται. Μυσταγωγός ο διδάσκαλος.
* Τα Μικρά Ελευσίνια αποτελούσαν "προετοιμασία" για τα Μεγάλα Μυστήρια και ήταν προς τιμήν της Περσεφόνης.
Ο νεοπλατωνιστής Thomas Taylor, στο βιβλίο του "Ελευσίνια και Βακχικά Mυστήρια", αναφέρει πως "τα Κατώτερα Μυστήρια δημιουργήθηκαν για να σημάνουν με αποκρυφιστικό τρόπο την κατάσταση της μη εξαγνισμένης ψυχής που έχει ενδυθεί το γήινο σώμα της και έχει περιβληθεί την υλική φύση."
Κατά τον Πλωτίνο , η έκστασις επιτυγχάνεται δια της καθάρσεως , η ψυχή διαχέεται προς την θεότητα και κατά κάποιον τρόπο εναγκαλίζεται αυτή.
Τα Μεγάλα Μυστήρια ετελούντο επτά ακριβώς μήνες μετά τα Μικρά ,διότι υπήρχε θεσμός κατά τον οποίον έπρεπε να παρέλθει αρκετόν χρονικόν διάστημα ,όπως οι μύσται καταρτισθούν τελειότερον και κατόπιν μυηθούν στα Μεγάλα Μυστήρια.
Είχαν καθιερωθεί προς τιμήν του Ηρακλή επειδή δεν είχε επιτραπεί σ΄αυτόν, ως ξένον, από τον νόμο να μυηθεί στην Ελευσίνα.
Οι θέλοντες να μυηθούν εκαλούντο βέβηλοι , και έπρεπε να αρχίσουν από τα Μικρά Ελευσίνια και κατά την μύηση εκαλούντο μύσται. Μυσταγωγός ο διδάσκαλος.
**Τα Λήναια δύνανται να θεωρηθούν συνέχεια των μικρών Διονυσίων ,διότι και κατά την εορτήν ταύτην έπινον τον νέον οίνον κατά πρώτην φοράν ,προσέφερον δε εντός του ναού εις τον θεόν τα πρωτόλεια του οίνου. Κατόπιν παρακάθηντο εις κοινόν γεύμα ,δια το οποίον εδαπάνα η πολιτεία ,δίδουσα το απαιτούμενον κρέας και άλλα εφόδια. Η εύθυμος δε πομπή ,αφού προηγουμένως επεδίδετο εις άφθονον οινοποσίαν ,διέτρεχε τους δρόμους των Αθηνών ψάλλουσα εγκώμια εις τον Διόνυσον ,τον διθύραμβον και παρεκτρέπετο καθ΄ οδόν εις αστειότητας και σκώμματα φθάνοντα μέχρις ακολασίας.
Διάσια : Ανοιξιάτικη εορτή προς τιμήν του Μειλιχίου Διός, η μεγαλύτερη αθηναϊκή εορτή για το Δία.
Θυσία ζώων και ομοιωμάτων τους από ψωμάκια ζυμωμένα με μέλι.
Ελαφηβόλια : Παλαιά εορτή προς τιμήν της κυνηγέτιδος Αρτέμιδος με θυσία ελαφιών και αργότερα ομοιωμάτων ελαφιών από αλεύρι, μέλι και σουσάμι.
Προάγων των δραματικών αγώνων των μεγάλων Διονυσίων στο Διονυσιακό θέατρο και θυσία στο γειτονικό τέμενος του Ασκληπιού (Ασκληπιεία). Μεταφορά ξοάνου Διονύσου από Ν. κλιτύ Ακροπόλεως σε Ακαδήμεια.
*Ανθεστηρίων
Hμέρα 1η: «Πιθοίγια»: ήμερα κατά την οποία ανοίγονταν τα νέα κρασιά.
Ημέρα 2η: «Χοές»: Ιερός γάμος του άρχοντος βασιλέως και ασκωλιασμοί.
Ημέρα 3η: «Χύτροι»: ανάκληση ψυχών και προσφορές στους νεκρούς.
"Υδροφόρια" προς τιμήν όσων χάθηκαν στον Κατακλυσμό του Δευκαλίωνα.
**Μεγάλα ή «εν άστει» Διονύσια : Πομπή και τριήμερους δραματικούς αγώνες στο Διονυσιακό θέατρο των Αθηνών.Πομπή αγάλματος Διονύσου από Ακαδήμεια σε Ν. κλιτύ Ακροπόλεως (διθύραμβος), θυσία ταύρου. «Κωμαστές» το βράδυ στους δρόμους.
Ημέρα 2η: «Χοές»: Ιερός γάμος του άρχοντος βασιλέως και ασκωλιασμοί.
Ημέρα 3η: «Χύτροι»: ανάκληση ψυχών και προσφορές στους νεκρούς.
"Υδροφόρια" προς τιμήν όσων χάθηκαν στον Κατακλυσμό του Δευκαλίωνα.
**Μεγάλα ή «εν άστει» Διονύσια : Πομπή και τριήμερους δραματικούς αγώνες στο Διονυσιακό θέατρο των Αθηνών.Πομπή αγάλματος Διονύσου από Ακαδήμεια σε Ν. κλιτύ Ακροπόλεως (διθύραμβος), θυσία ταύρου. «Κωμαστές» το βράδυ στους δρόμους.
* Μεγάλη Αρχαία Ελληνική ετήσια εορτή προς τιμήν του Θεού Διονύσου, τελούμενη στην Αττική και σε πολλές Ιωνικές πόλεις.
Τα Ανθεστήρια φέρονται επίσης με τη γενικότερη ονομασία "Διονύσια".
Ο εορτασμός τους στην Αρχαία Αθήνα τελούνταν την 11η ως και την 13η του μηνός Ανθεστηριώνος.
Στην Αρχαία Αθήνα όποτε γινόταν η εορτή αυτή κάθε χρόνο, οι Αθηναίοι δοκίμαζαν το νέο κρασί μέσα σε ατμόσφαιρα γενικής χαράς. Σάλπιγγα έδιδε το σύνθημα στους οινοπότες δια την έναρξη ,όποιος δε έπινε περισσότερον από τους άλλους ελάμβανε ως έπαθλο ασκό οίνου. Οι παρευρισκόμενοι στο συμπόσιο ήταν στεφανωμένοι με άνθη από τις όχθες των ποταμών Ιλισού και Κηφισού. Απέθατον δε τους στεφάνους μετά το πέρας της εορτής στο Ληναίον.
Το σπουδαιότερον μέρος της φαιδράς αυτής τελετής ήταν η μυστική θυσία ,την οποίαν η σύζυγος του άρχοντος βασιλέως , παρακολουθούμενη απο δεκατέσσερεις σεβαστών γυναικών (γεραραί) , έφερεν στο Λήναιον χάριν του Διονύσου. Εκεί εγένετο η σύζευξη αυτής με τον Διόνυσο.
"Διονύσου γάμος : της του βασιλέως γυναικός και θεού γίνεται γάμος
Υμνος σεβασμίων γυναικών (γεραραί)
Αγιστεύω (επιτελώ ιεροτελεστίας) και ειμί καθαρά και αγνή από των άλλων ου καθαρευόντων και απ΄ ανδρός συνουσίας και τα Θεοίνια και τα Ιοβάκχεια γεραίρω ( τιμώ,εορτάζω) τω Διονύσω κατά τα πάτρια και εν τοις καθήκουσι χρόνοις. (τον ωρισμένο χρόνο)
Από το ανωτέρω καταφαίνεται η σωφροσύνη της γυναικός ήταν όρος απαραίτητος προς παραδοχή και μύηση στην απλή εκείνη Διονυσιακή εορτή. Ανάλογο γεγονός και σήμερα με τις γυναίκες του Ορθοδόξου δόγματος , αι οποίαι και προετοιμάζονται ανάλογα για να κοινωνήσουν των αχράντων μυστηρίων . Οι ομοιότητες αναδεικνύουν την συνέχεια των εθίμων του Ελληνικού πνεύματος.
Ομοιότητα και στα μνημόσυνα ,που ετελούντο την τρίτη ημέρα των Ανθεστηρίων σε πήλινες χύτρες για τον χθόνιο Ερμή και διετίθεντο κατ΄αυτήν ως θυσία , ψημένοι καρποί. (χύτραι)
(Κων/νου Κουρτίδου)
** Τα κυρίως Διονύσια τα μεγάλα ή τα αστικά εωρτάζοντο ένα μήνα μετά τα Ανθεστήρια ,δηλαδή περί τα τέλη Μαρτίου. Η διασημότερη όλων των εορτών ,εν Αθήναις .
Ο κόσμος συνέρεε από όλα τα μέρη της Ελλάδος.
Κατ΄αυτήν το αρχαιότατον ξόανον του Διονύσου ,(κατά μαρτυρίαν του περιηγητού Παυσανία εξ Ελευθερών) , μετακομισθέν εις Αθήνας μεταφέρετο εις το Αθήναιον (μικρόν ναόν του Διονύσου) και από εκεί επαναφέρετο εις το Λήναιον. Και όλα αυτά εν μέσω απείρου πλήθους που συμμετείχε στην εορτή. Το κύριο γνώρισμα και η ουσιώδης χαρακτήρας ήταν η φαιδρότητα και η ευθυμία .
Η συνοδεία που συνόδευε το άγαλμα ,διήρχετο με μεγάλο θρίαμβο τας κεντρικωτέρας συνοικίας της πόλεως με λαμπρότητα που κινούσε τον θαυμασμό των πολυ αρίθμων πανηγυριστών.
Ο Αριστοφάνης γράφει σχετικά,για τις πατροπαράδοτες εορτές .
Μετά την κανηφόρο γυναίκα ,που κρατούσε το κάνιστρο σταφυλών , ακολουθούσε ο φαλλός ,ως σύμβολο γονιμότητας. Ακολουθούσε ο παριστάνων τον Βάκχο που κρατούσε τον θυρσόν ,δηλαδή ράβδον ,την οποίαν κρατούσαν όλοι οι πανηγυρίζοντες σε μικρότερο μέγεθος ,κατά τας Διονυσιακάς εορτάς.
* Γαλάξια : Εορτή της Μεγάλης Μητρός (Ρέας), με προσφορά «γαλαξίας», πολτού από γάλα και κρίθινο αλεύρι.
Πομπή παρθένων στο Δελφίνια : (Ιερό του Απόλλωνος), σε ανάμνηση της προσφοράς «ικετηρίας» (κλάδου τυλιγμένου με λευκό μαλλί) από τον Θησέα στον Απόλλωνα πριν αποπλεύσει για την Κρήτη.
* Τα Γαλάξια ήταν αρχαία γιορτή που τελούνταν στην Αθήνα κατά το μήνα Ελαφηβολιώνα προς τιμήν της Μεγάλης Μητέρας Ρέας-Κυβέλης. Κατά την ημέρα της γιορτής θυσίαζαν οι έφηβοι και προσέφεραν χρυσό δοχείο αξίας 100 δραχμών. Επίσης προσφερόταν σαν γεύμα γαλαξίας, δηλαδή πολτός από γάλα και κρίθινο αλεύρι, ενώ μέρος του γινόταν σπονδή προς τη θεά.
4. ΜΟΥΝΥΧΙΩΝ
* Μουνύχια : Προς τιμήν της Μουνυχίας Αρτέμιδος, με πομπή στο ιερό του λόφου της Μουνυχίας και με «άμιλλα νεών».
Ολυμπίεια : Προς τιμήν του Ολυμπίου Διός στο αθηναϊκό Ολυμπιείο. Αναδιοργανώθηκε μετά την ολοκλήρωση του ναού από τον Αδριανό.
* Κατά την αρχαιότητα Μουνιχία λεγόταν ο σημερινός λόφος της Καστέλας του Πειραιά και συγκεκριμένα η κορυφή και η ανατολική πλαγιά με τον προ αυτού όρμο, που αποτελούσε τον λεγόμενο λιμένα Μουνιχίας, το σημερινό Μικρολίμανο.
5. ΘΑΡΓΗΛΙΩΝ
Παραμονή Θαργηλίων : Περιφορά «φαρμάκων» και καθαρμός της πόλεως.
*Θαργήλια : Παλαιά εορτή του Απόλλωνος και της Αρτέμιδος. Προσφορά «Θαργηλίων» για την ευόδωση της συγκομιδής.
Βενδίδεια : Εορτή της θρακικής θεάς Βενδίδος στον Πειραιά με διπλή πομπή, «επιχωρίων και θρακών», λαμπαδηφορία εφίππων.
Καλλυντήρια : Εορτή πιθανώς ευπρεπισμού του ναού της Πολιάδος Αθηνάς.
Πλυντήρια : Καθαρτήρια εορτή κατά την οποία έπλεναν το ξόανο της Αθηνάς Πολιάδος στο Φάληρο.
* Τα Θαργήλια ήταν παλαιά εορτή των Αθηναίων με αγώνες κυκλικών χορών ανδρών και παιδιών προς τιμήν των γενεθλίων του Αππόλωνα και της Αρτεμις. Ηταν τα θαργήλια εορτή των πρώτων καρπών, στην αρχή του θερισμού.
Θαργήλια εισί πάντες οι από γής καρποί.
Mια καθαρτήρια εορτή των Iώνων και των Aθηναίων προς τιμήν του Aπόλλωνα ήταν τα Θαργήλια. H ιδιαιτερότητα των Θαργηλίων έγκειται στην «τελετουργική θυσία» δύο ανθρώπων, των «φαρμακών» - κατ' αντιστοιχία προς την τελετουργία του «αποδιοπομπαίου τράγου» της Π. Διαθήκης. Eτσι, στην Kολοφώνα διάλεγαν ένα αντιπαθές πρόσωπο, κι αφού τον τάϊζαν καλά, τον έδιωχναν από την πόλη χτυπώντας τον με κλαδιά συκιάς και κοτσάνια αγριοκρεμμύδας. Στα Aβδηρα διάλεγαν έναν άμοιρο και φτωχό, τον έτρεφαν καλά, και την ημέρα της εορτής τον έδιωχναν πέρα από τα σύνορα της πόλης λιθοβολώντας τον. Στην Aθήνα διάλεγαν για «φαρμακούς» δύο καταδίκους συνήθως, που ο ένας εκπροσωπούσε τους άνδρες και ο άλλος τις γυναίκες της πόλης, τους στόλιζαν με μια αρμαθιά σύκα, τους περιέφεραν εν πομπή και τέλος τους θυσίαζαν έξω από τα τείχη. Kατά τον μύθο αυτό απέβλεπε στην κάθαρση των Aθηναίων από τον φόνο του Aνδρόγεω, όμως η αλήθεια βρίσκεται στην ανάγκη καθαρμού όλων των πολιτών από τα άγη και τα ανομήματά τους στη διάρκεια του έτους. Mε τη θυσία των «φαρμακών», που λέγονταν και «καθάρματα», η πόλη απαλλασσόταν από κάθε μίασμα και μπορούσε να εορτάσει καθαρή πλέον τη συγκομιδή της νέας σοδειάς.
Την δεύτερη ημέρα των Θαργηλίων που ήταν ημέρα της κυρίας εορτής οι Αθηναίοι για την επιτυχία της συγκομιδής πρόσφεραν στον Απόλλωνα τον Θάργηλο,δηλαδή ένα γλυκό ή ένα χυλό από δημητριακά ,προσφορά των πρώτων καρπών του θερισμού,που θα γινόταν σε λίγες ημέρες. Από τους πρώτους καρπούς -απαρχές- οι Αθηναίοι έφτιαχναν και έτρωγαν τον θαργήλιο άρτο.
Κατά τα θαργήλια οι Αθηναίοι θυσίαζαν στον Ηλιο και στις Ωρες. Η θυσία στον Ηλιο θα γινόταν γιατί το όνομα του μηνός Θαργηλίων εκφράζει το θάλπος του θερινού Ηλίου. Στην πομπή της εορτής μεταφέρονταν οι πρώτοι καρποί και η Ειρεσιώνη η οποία ήταν κλαδί ελιάς ή δάφνης στολισμένο με καρπούς ,ταινίες,μαλλιά και φιάλες γεμάτες κρασί,μέλι και λάδι,σύμβολα γονιμότητας.
Την ίδια μέρα οι Αθηναίοι έστελναν στην Δήλο με την ιερή τριήρη,τον φόρο λατρείας τους στον Απόλλωνα ,σε ανάμνηση του ανθρωπίνου φόρου που έδιναν στην Κρήτη και τον οποίον κατήργησε ο Θησέας.
6. ΣΚΙΡΟΦΟΡΙΩΝ
Σκίρα ή Σκιροφόρια : Γυναικεία εορτή της Δήμητρας και της Κόρης, συνδεδεμένη με τα θεσμοφόρια.
Διιπόλια ή Διπολίεια : Προς τιμήν του Διός Πολιέως με επίκεντρο τα Βουφόνια (θυσία βοδιού).
*Άρρηφόρια ή Αρρητοφόρια : Μυστική εορτή προς τιμήν της Αθήνας για την εξασφάλιση της ευφορίας, με αρρητοφορία.
Διισωτήρια : Εορτή του Διός Σωτήρος και της Αθηνάς Σωτείρας στο Δισωτήριον του Πειραιώς, με πομπή και «άμιλλα νεών».Θυσία των αρχόντων της πόλεως στον Δία Σωτήρα και την Αθηνά Σώτειρα στην Αγορά των Αθηνών για την καλοχρονιά.
Η γιορτή λάμβανε χώρα κατά την 22η μέρα του μήνα Σκιροφοριώνα. Στη γιορτή λάμβαναν μέρος τέσσερα κορίτσια ηλικίας 7-11 ετών από επιφανείς οικογένειες της πόλης και ονομάζονταν Αρρηφόροι, οι φέρουσες τα μυστικά. Φορούσαν λευκό χιτώνα και χρυσά κοσμήματα και κατοικούσαν στο Αρρηφόριο οίκημα στην Ακρόπολη από το τέλος του μήνα Πυανεψιώνα μέχρι την αρχή της γιορτής. Έτρωγαν ένα ιδιαίτερο είδος άρτου, τον ανάστατον, και έπαιζαν στη σφαιρίστρα των Αρρηφόρων.
Κατά την τέλεση της τελετουργίας, δυο Αρρηφόροι μετέφεραν τα μυστικά ιερά τελετουργικά αντικείμενα της θεάς, σύμβολα γονιμότητας, σε κάνιστρα και οι άλλες δύο το ιερό πέπλο της θεάς Αθηνάς, το οποίο είχαν ήδη αρχίσει να υφαίνουν από την τελευταία ημέρα του μήνα Πυανεψιώνα (εορτή των Χαλκείων). Η πομπή κατέληγε στο ιερό της Εν Κήποις Αφροδίτης κοντά στον Ιλισσό). Μεταβαίνοντας στον υπόγειο χώρο, άφηναν τα ιερά αντικείμενα και έπαιρναν άλλα κάνιστρα, τα οποία μετέφεραν καλυμμένα στην Ακρόπολη, όπου τα παραλάμβανε η ιέρεια της Αθηνάς Πολιάδας, η οποία προερχόταν από το γένος των Ετεοβουτάδων. Τα μυστικά τελετουργικά αντικείμενα δεν ήταν γνωστά ούτε στις Αρρηφόρους ούτε στην ίδια την ιέρεια. Η εορτή τέλειωνε με την αποδέσμευση των κοριτσιών από τον όρκο τους και την αντικατάστασή τους από άλλα κορίτσια.
Η γιορτή των Αρρηφορίων πιθανότατα συνδεόταν με τη γονιμότητα λόγω της αρχαιότερης ονομασίας της Ερσηφόρια (έρση=δροσιά). Η σπορά τελείωνε το μήνα Πυανεψιώνα και μετά ερχόταν η βλάστηση, οπότε στα κάνιστρα ίσως υπήρχαν σπόροι και φύλλα δέντρων και η γιορτή να τελούνταν για την αναμονή της δροσιάς του καλοκαιριού και της βροχής του φθινοπώρου.
(Κανείς από τους Ελληνες μύστες δεν αποκάλυψε τι έκρυβε το πέπλο της Αθηνάς .
Είναι βέβαιο ότι όλες αυτές οι τελετές συνδέονται με τα μυστήρια του Υπερίωνα. Η απόδειξη έρχεται από μία συνεχόμενη γιορτή των Αρρηροφοριών ,τα Σκιροφόρια. Μία πομπή ξεκινούσε από την Ακρόπολη πρός ένα άλλο ιερό,που βρίσκεται έξω από τα τείχη της πόλης.
Οπως λέει ο Π.Ντεσάρμ "Η πομπή οδηγούνταν από την ιέρεια της Αθηνάς-Πολιάδος ,από τον ιερέα του Ερεχθέως ,από κείνον του Ηλιου,που προχωρούσαν..." Ο ιερέας του Ηλιου φυσικά είναι ο γήινος αντιπρόσωπος του Υπερίωνα.Οσο για την τελετή των Σκιροφορίων,αυτή συνδέοταν με τα σκίρα και τους λίθους των μεγαλιθικών έργων.Ο τόπος που κατευθυνόταν η πομπή ,ήταν ένα ιερό της Σκιράδας Αθηνάς ,πάνω σ΄ένα ασβεστολιθικό πορώδες έδαφος ,που διασχιζόταν από τα γνωστά τελλουργικά ρεύματα,που λέγεται ότι ενεργούσε σαν πύλη μεταξύ ορατού και αοράτου κόσμου.)
(Κανείς από τους Ελληνες μύστες δεν αποκάλυψε τι έκρυβε το πέπλο της Αθηνάς .
Είναι βέβαιο ότι όλες αυτές οι τελετές συνδέονται με τα μυστήρια του Υπερίωνα. Η απόδειξη έρχεται από μία συνεχόμενη γιορτή των Αρρηροφοριών ,τα Σκιροφόρια. Μία πομπή ξεκινούσε από την Ακρόπολη πρός ένα άλλο ιερό,που βρίσκεται έξω από τα τείχη της πόλης.
Οπως λέει ο Π.Ντεσάρμ "Η πομπή οδηγούνταν από την ιέρεια της Αθηνάς-Πολιάδος ,από τον ιερέα του Ερεχθέως ,από κείνον του Ηλιου,που προχωρούσαν..." Ο ιερέας του Ηλιου φυσικά είναι ο γήινος αντιπρόσωπος του Υπερίωνα.Οσο για την τελετή των Σκιροφορίων,αυτή συνδέοταν με τα σκίρα και τους λίθους των μεγαλιθικών έργων.Ο τόπος που κατευθυνόταν η πομπή ,ήταν ένα ιερό της Σκιράδας Αθηνάς ,πάνω σ΄ένα ασβεστολιθικό πορώδες έδαφος ,που διασχιζόταν από τα γνωστά τελλουργικά ρεύματα,που λέγεται ότι ενεργούσε σαν πύλη μεταξύ ορατού και αοράτου κόσμου.)
7. ΕΚΑΤΟΜΒΑΙΩΝ
Αρχή του αρχαίου έτους (Όλ. 693,4 ή 5ου έτους του Α΄ κύκλου)
Ηράκλεια του Μαραθώνος : Πεντετηρική εορτή με αγώνες, στην πεδιάδα του Μαραθώνος.
Εκατόμβαια : Παλαιά εορτή προς τιμήν του Εκατομβαίου Απόλλωνος, που είχε παρακμάσει ήδη στους κλασσικούς χρόνους.
Κρόνια : Εορτή προς τιμήν του Κρόνου και της Ρέας, ευχαριστήρια για το τέλος της συγκομιδής
Συνοίκια : Σε ανάμνηση του «συνοικισμού» της Αθήνας, θυσία στην Πολιούχο Αθηνά και αναίμακτη προσφορά στην Ειρήνη.
Αιώρα : Ο Διόνυσος θύμωσε με τους Αθηναίους για τη δολοφονία του Ικαρίου και τους έστειλε μια συμφορά: Οι κόρες τους καταλήφθηκαν από μανία και κρεμάστηκαν κι αυτές. Οι Αθηναίοι ρώτησαν το μαντείο και πήραν την απάντηση ότι ο θεός έπαιρνε εκδίκηση για τον θάνατο του Ικαρίου και της Ηριγόνης. Τότε οι Αθηναίοι εντόπισαν και τιμώρησαν εκείνους που είχαν δολοφονήσει τον Ικάριο, ενώ καθιέρωσαν κατ' εντολή του μαντείου και μία εορτή κάθε καλοκαίρι, την Αιώρα , κατά την οποία κρεμούσαν χωρίς να απαγχονίζουν κόρες πάνω σε δέντρα. Αργότερα, αντικατέστησαν τις κόρες με εικόνες και οι παρθένες της Αττικής ταλαντεύονταν πάνω σε αιώρες (κούνιες) τραγουδώντας .
* Μεγάλα Παναθήναια : Γενέθλια Αθηνάς. Πομπή από τον Κεραμεικό στην Ακρόπολη.
* Τα Μεγάλα Παναθήναια γιορταζόταν τον τρίτο χρόνο της κάθε Ολυμπιάδος τον πρώτο μήνα του αττικού ημερολογίου Εκατομβαιώνα που αντιστοιχεί στους σημερινούς μήνες
15 Ιουλίου - 15 Αυγούστου. Τα Παναθήναια ,κατόπιν,χωρίζονται στα Μικρά Παναθήναια που γινόταν κάθε χρόνο και στα Μεγάλα Παναθήναια που τελούνταν πλέον πανηγυρικά και επίσημα κάθε τέσσερα χρόνια .
15 Ιουλίου - 15 Αυγούστου. Τα Παναθήναια ,κατόπιν,χωρίζονται στα Μικρά Παναθήναια που γινόταν κάθε χρόνο και στα Μεγάλα Παναθήναια που τελούνταν πλέον πανηγυρικά και επίσημα κάθε τέσσερα χρόνια .
Η διάρκεια της γιορτής των Παναθηναίων ήταν 12 ημέρες . Εληγε στις 28 του Εκατομβαιώνα ,την ημέρα που τελούνταν η πομπή των Παναθηναίων και γινόταν η θυσία στην Θεά Αθηνά.
Τον καιρό του Περικλή έγινε δυνατή η ολοκληρωτική εξέλιξη της γιορτής,πήρε δέ ταυτόχρονα ευρύτερο χαρακτήρα και έγινε γιορτή της δημοκρατίας της Αθήνας και των συμμάχων της ,γιατί σε αυτήν γινόταν επίδειξη και προβολή γενικά της δημοκρατικής σκέψης της Αθήνας ,κάτω απο την αιγίδα της Θεάς Αθηνάς.
8. ΜΕΤΑΓΕΙΤΝΙΩΝ
* Μεταγείτνια : Παλαιά εορτή προς τιμήν του Μεταγειτνίου Απόλλωνος, που νωρίς παρήκμασε.
Ηράκλεια : του Κυνοσάργους ή τα εν Διομείοις (το Κυνόσαργες βρισκόταν στον δήμο Διομείας).
* Τα Μεταγείτνια ή Μετοίκια ήταν αρχαία ελληνική γιορτή προς τιμήν του Μεταγείτνιου Απόλλωνα. Εορταζόταν την έβδομη μέρα του αττικού μήνα Μεταγειτνιώνα . Κατά τη γιορτή τελούνταν θυσίες και προσφορές, ωστόσο δεν έχουν σωθεί περισσότερες λεπτομέρειες από αρχαίες πηγές.
Η ονομασία της γιορτής σήμαινε την αλλαγή πόλεως λόγω αποικίας, εξορίας, εμπορικών ή άλλων δραστηριοτήτων (γειτνίασις πρός ετέρους). Είχαν μεγάλη κοινωνική και πολιτική σημασία, καθώς προβαλλόταν η αρμονία κι η ειρήνη στις πολιτικές και διπλωματικές υποθέσεις μεταξύ δυο πόλεων και των μετοικισμένων κατοίκων τους.
9. ΒΟΗΔΡΟΜΙΩΝ
* Γενέσια : «Πένθιμη» εορτή με θυσία στη θεά Γη, στη μνήμη των «γενετών», των νεκρών δηλαδή προγόνων.
Αρτέμιδος και Ενυαλίου : πομπή και θυσία (500 κατσίκια) στο ιερό της θεάς στις Άγρες. Βοηδρόμια : Παλαιά εορτή προς τιμήν του Απόλλωνος Βοηδρομίου.
**Μεγάλα Μυστήρια : Προς τιμήν της Δήμητρας και της Κόρης.
Ημερα 1η : «Αγυρμός»: συγκέντρωσι των μυστών.
Ημέρα 2η. : «Άλαδε μύσται»: κάθοδος των μυστών στη θάλασσα.
Ημέρα 3η, 4η, 5η, 6η, 7η, 8η : Μυστήρια στο Ελευσινιακό Τελεστήριο.
Ημερα 1η : «Αγυρμός»: συγκέντρωσι των μυστών.
Ημέρα 2η. : «Άλαδε μύσται»: κάθοδος των μυστών στη θάλασσα.
Ημέρα 3η, 4η, 5η, 6η, 7η, 8η : Μυστήρια στο Ελευσινιακό Τελεστήριο.
* Τα Γενέσια ήταν γιορτή στην αρχαία Αθήνα.
Ήταν γνωστά και ως «Νεκύσια» ή «Νεμέσεια» ή «Νεμέσια». Το όνομα υποδεικνύει ότι η γιορτή έχει το υπόβαθρό της στον ιδιωτικό χαρακτήρα, και μάλιστα στην γιορτή των γενεθλίων, που γιορτάζουμε εν ζωή. Από αυτήν εξελίχτηκε μια νεκρική γιορτή εις ανάμνηση των αγαπημένων προσώπων που πέθαναν. Στην γιορτή αυτή έπαιρναν μέρος στην αρχή τα συγγενικά πρόσωπα, αργότερα και οι γειτονικές οικογένειες, μέχρι που έγινε θεσμός στον οποίο έπαιρναν μέρος όλοι οι κάτοικοι της πόλης. Έτσι συναντάμε άλλοτε ιδιωτικά και άλλοτε δημόσια Γενέσια.
Τα Γενέσια τα συναντάμε στην νομοθεσία του Σόλωνα. Γίνονταν στις 5 του μήνα Βοηδρομιών, επειδή κατά τον μύθο την πέμπτη ημέρα περιπλανιόντουσαν οι Ερινύες. Την ημέρα αυτή τιμούσαν την Γαία.
** Τα Ελευσίνια ήταν γιορτή και μυστηριακή τελετή που πραγματοποιούνταν στην Ελευσίνα της Αττικής προς τιμήν της θεάς Δήμητρας και της Περσεφόνης. Κατά κοινή παραδοχή, επρόκειτο για την ιερότερη και πιο σεβαστή τελετή από όλες τις γιορτές της αρχαίας Ελλάδας: έχοντας ξεκινήσει από τη μυκηναϊκή περίοδο, άρχισαν να αποκτούν μεγάλη φήμη κατά τον καιρό του Πεισίστρατου και έφτασαν στο απόγειο της ακμής τους κατά το χρυσό Αιώνα του Περικλή
Τα Μεγάλα Ελευσίνια εορτάζονταν κατά τη 15η ημέρα του μήνα Βοηδρομιώνα και κρατούσαν εννέα ημέρες. Οι συμμετέχοντες αποκαλούνταν επόπται ή έφυροι. Την προηγουμένη της γιορτής, οι έφηβοι της πόλης υποδέχονταν τα Ιερά Αντικείμενα, τα οποία δε φανερώνονταν σε κανέναν παρά μόνο από τους Ιεροφάντες στους Μύστες, από την Ελευσίνα στο Ελευσίνιον, ιερό στη βάση της Ακρόπολης.
10. ΠΥΑΝΕΨΙΩΝ
Τα Επιτάφια : ελάμβαναν χώραν κάθε χρόνο και εφ΄ όσον υπήρχαν νεκροί προς ταφήν , τας αρχάς του μήνα Πυανεψίωνα (Οκτώβριο) ,όταν σταματούσαν πλέον οι κινήσεις του στόλου και έπαυαν οι πολεμικές επιχειρήσεις κατά ξηράν .
***Απατούρια : Σύμφωνα με μία παράδοση σύνδέονταν με τον μύθο του Αιγέα και της Αίθρας.
Προηρόσια : στην Ελευσίνα προς τιμήν της Δήμητρας και της Κόρης με θυσία βοδιών, για την εξασφάλιση της ευφορίας της γης.
*Πυανόψια : Εορτή του Απόλλωνος, επώνυμη του μηνός. Προσφορά απαρχών (κυρίως κυάμων).
Θησεία : Εορτή του Θησέως. Καθιερώθηκε το 475 π.Χ. με τη μεταφορά των οστών του ήρωος από τη Σκύρο στην Αθήνα.
Οσχοφόρια : Διονυσιακή εορτή στο τέλος του τρυγητού. Πομπή από το εν Λίμναις ιερό του Διονύσου στο τέμενος της Σκιράδος Αθηνάς.
Στήνια : με θυσία προς τιμήν της Δήμητρας και της Κόρης, προετοιμασία για τις μεγάλες γυναικείες εορτές των Ελευσινιακών θεοτήτων.
Θεσμοφόρια του Αλιμούντος : μυστηριακή εορτή με θυσία και χορούς γυναικών στο τοπικό ιερό της Δήμητρας.
** Θεσμοφόρια : Γυναικεία εορτή της Αθήνας προς τιμήν της Δήμητρος Θεσμοφορου και της Κόρης.
Απατούρια : Παλαιά εορτή κοινωνικής φύσεως για την εγγραφή των παιδιών στους καταλόγους των φρατριών.
Χαλκεία : Εορτή των χαλκέων και όλων των τεχνιτών προς τιμήν της Εργάνης Αθηνάς και του Ηφαίστου.
*Στην πομπή των Πυανεψίων ,περιφερόταν στην Αθήνα η Ειρεσιώνη ,κλάδος ελαίας που είχε αντικαταστήσει την δρύ του ΚρητοΜινωικού εθίμου ,με πλεγμένα επάνω της άσπρα έρια
-μαλλιά προβάτου δηλαδή,απ΄ όπου είχε ονομασθεί και ειρεσιώνη - και κρεμασμένους στα κλαδιά της όλων των ειδών τους καρπούς. Τον κλάδο περιέφερε ένα αμφιθαλές αγόρι ενώ οι παρακολουθούντες τραγουδούσαν ύμνους .Η πομπή κατέληγε στον ναό του θεού Απόλλωνα και κρεμούσαν την Ειρεσιώνη στην πόρτα του ναού. Κάθε Αθηναίος ,επίσης τοποθετούσε ειρεσιώνη στην πόρτα της κατοικίας του και μαζί της κρεμούσε ψωμί,αγγείο με μέλι,και σύκα. Τα παιδιά γύριζαν στα σπίτια ψάλλοντας τα κάλλαντα, που και αυτά ελέγοντο ειρεσιώνη ή αγερμός ή αγυρμός.
Στο τέλος της γιορτής ,γινόταν συνεστίαση με διάφορα τρόφιμα,μαγειρευμένα σε κοινή χύτρα.
***Τα Απατούρια (Άμα και Πατόρια) ήταν πολιτική γιορτή τελούμενη από τους Αθηναίους και όλους γενικά τους Ίωνες εκτός των Κολοφωνίων και των Εφεσίων. Γινόταν τον μήνα Πυανεψιώνα και διαρκούσε τρεις ημέρες. Σύμφωνα με μία παράδοση σύνδέονταν με τον μύθο του Αιγέα και της Αίθρας.
Η πρώτη μέρα συνέπιπτε με την 11η του μήνα Πυανεψιώνος. Ονομάζονταν δορπία ή δόρπεια.
Την ημέρα αυτή, κάθε πολίτης ερχόταν τις απογευματινές ώρες στο Φρατρείο, ή το σπίτι κάποιου πλούσιου μέλους της φρατρείας του και δειπνούσε.
Η δεύτερη μέρα ήταν αφιερωμένη στους θεούς, και ονομάζονταν ανάρρυσις, διότι την ημέρα αυτή γίνονταν θυσίες προς τον Φράτριο Δία και την Αθηνά, μερικές φορές και στον Διόνυσο τον Μαιλαναιγίδα. Οι θυσίες αυτές ήταν δημοφιλείς και όλοι οι πολίτες της Αθήνας συμμετείχαν, φορώντας τα καλύτερα ενδύματά τους, και κρατώντας αναμένες λαμπάδες στα χέρια.
Η τρίτη ημέρα ονομάζονταν κουρεώτις, ήταν αφιερωμένη στα αγοράκια που γεννήθηκαν κατά το ίδιο χρόνο και θυσίαζαν μια κατσίκα ή ένα πρόβατο για κάθε αγόρι.
Το θύμα ονομάζονταν μείον και ο θύτης μειαγωγός.
Σύμφωνα με μερικούς συγγραφείς ακολουθούσε και τέταρτη ημέρα, η οποία ονομάζονταν η των επίβδα. Αυτή όμως δεν ήταν ημέρα γιορτής, αλλά απλά έτσι λεγόταν η επόμενη μέρα κάθε γιορτής.
Ο Πλάτωνας στον Τίμαιο βάζει τον Κριτία να πει :" Εγώ θα σας την είπω την παλαιάν αυτήν ιστορία ,την οποίαν ήκουσα από άνδρα όχι νέον. διότι ο πάπος μου Κριτίας ήτο τότε ,καθώς έλεγε ,σχεδόν πλησίον εις τα 90 έτη,εγώ δε ήμην το πολύ 10 ετών. Ετυχε δε να είναι Κουρεώτις , η τρίτη ημέρα της εορτής των Απατουρίων."
Ο Θ. Αξιώτης αναλύει...Κατά την εορτή γίνονταν απαγγελίες ποιημάτων και μοιράζονταν βραβεία.
Στη γιορτή αυτή είπαν λόγια επαινετικά για το Σόλωνα ,ο οποίος θα είχε ξεπεράσει κάθε άλλο ποιητή ,αν είχε αποτελειώσει το έργο του για την Ατλαντίδα...
Με το παραπάνω απόσπασμα προστίθεται άλλος ένας μεγάλος πνευματικός άνθρωπος που είναι απρόθυμος να ολοκληρώσει το θρύλο της Ατλαντίδας.
Τα Απατούρια ,που αναφέρονται εδώ, ήταν γιορτές προς τιμή του Ηλιου-Διόνυσου ,που ακολουθούσαν μετά την μύηση στα Μυστήρια της 21ης Σεπτεμβρίου. Η μύηση τελειώνει με το θρίαμβο του περάσματος από τις πύλες του Αδη και τα πρώτα ποιήματα ήταν ο Διθύραμβος και ο Παιάνας. Στα Απατούρια απαγγέλονταν τα Διονυσιακά ποιήματα για το θρίαμβο του θεού ,που κομματιάστηκε μέσα σε μία κιβωτό (Αργώ) ,από τον Τυφώνα (Σετ) και τους 72 (8Χ9) Τιτάνες.
11. ΜΑΙΜΑΚΤΗΡΙΩΝ
*Μαιμακτήρια : Παλαιά εορτή του Διός Μαιμάκτου, επώνυμη του μηνός.
Πομπαία : Καθαρτήρια εορτή προς τιμήν του Διός Μειλιχίου για την ευόδωση της σποράς, με περιφορά της δοράς θυσιασθέντος ζώου («δίον κώδιον») και κηρυκείου (ήταν ο «πομπός», από τον οποίο πήρε το όνομα η εορτή).
* Πραγματοποιούνταν στην Αρχαία Αθήνα το τελευταίο δεκαήμερο του μήνα Μαιμακτηριώνα ως επίκληση για ένα μειλίχιο (ήπιο) χειμώνα . Η γιορτή ήταν προς τιμήν του Διός Μαιμάκτου, προσωνύμιο του Δία που σημαίνει "θυελλώδης" και "ταραχώδης", θεού των ανέμων και των καταιγίδων. Περιελάμβανε δεήσεις προς τον Δία για ήπιο χειμώνα, καθώς και χορούς ανδρών στο θέατρο, που ήταν μεταμφιεσμένοι σε Βάκχες, Νύμφες και Ώρες, πανηγυρίζοντας την έναρξη του χειμώνα.
12. ΠΟΣΕΙΔΕΩΝ
Πληροσία : εορτή με θυσία προς τιμήν του Διός. Ποσείδεα : Παλαιά εορτή προς τιμήν του Ποσειδώνος ως θεού της υγρασίας και της βλαστήσεως.
* Διονύσια μικρά (θεοίνια) : «κατ’ αγρούς» στους δήμους της Αττικής, με πομπή και ασκωλιασμούς, προς τιμήν του Διονύσου.
(Έπρεπε να πηδούν και να χορεύουν πάνω σε φουσκωμένα και λαδωμένα ασκιά).
Αλώα : Αγροτική εορτή προς τιμήν της Δήμητρας, της Κόρης και του Διονύσου, για την ευόδωση της βλαστήσεως. (Μεταφορά μεγάλων πήλινων φανών από γυμνές γυναίκες τη νύκτα και στήσιμο τους στα καλλιεργημένα χωράφια).
** Μιαρές ημέρες : Αντίστοιχο σημερινό δωδεκαήμερο από Χριστούγεννα έως Θεοφάνεια με την παρουσία καλλικαντζάρων. Προς τιμήν της Θεάς Εκάτης . Οι ψυχές των πεθαμένων ανεβαίνουν εκείνες τις ημέρες από τον Αδη στη Γη. Στόλισμα δένδρου.
* Πομπή, η οποία αποτελούσε σύνηθες μέρος της εορτής των «κατ’ ἀγροὺς Διονυσίων» (μήνα Ποσειδώνιο, τέλη Δεκεμβρίου). Η πομπή αυτή ήταν οργιαστική αυτόχρημα κωμική και λέγονταν και «φαλληφόρια» και «φαλλαγώγια». Τελούνταν επί την ευκαιρία του ανοίγματος και της χρήσης των νέων οίνων. Κατά αυτή προηγούνταν ο «φαλλός», ομοίωμα ανδρικού μέλους ως σύμβολου παραγωγής και γονιμότητας, κατασκευασμένο εκ δέρματος και αναρτημένου επί κοντού ή τεμάχιου ξύλου, ακολουθούσαν δεν οι πολυάριθμοι εορταστές, οι οποίοι κατέρχονταν και περιφέρονταν ανά τις οδούς. Οι κωμαστές ήταν μεταμορφωμένοι πολύ στην όψη, φέροντας προσωπίδες, στέφανους και φαλλούς αναρτημένους εκ των λαιμών και εκ των ισχίων τους κυρίως. Παράφοροι και ενθουσιώδεις, φέρνοντας μαζί τους κρατήρες εκ του νέου οίνου και τα αντικείμενα της λατρείας του Διονύσου, περιέρχονταν μεθυσμένοι και έξαλλοι τις οδούς τραγουδώντας αυτοσχέδια άσματα προς τιμή του φαλλού και προσκυνώντας και κατασπαζόμενοι αυτόν, καλώντας δε όπως κατέλθει να συμπιεί και να συνεορτάσει μετ’ αυτών ο Φαλλής, ο ακόλουθος του Διονύσου. Καθ’ οδόν έσκωπταν και χυδαιολογούσαν βαναυσότατα κατά παντός διερχομένου, εξέφεραν δε ασυνάρτητες φράσεις, κραυγές και φωνές. Η πομπή αυτή ήταν παλαιό έθιμο, πεμπόμενη ανέκαθεν «ἱλαρῶς καὶ δημοτικῶς», αυτήν δε βρίσκουμε να τελείται και στις «Ἀχαρνές» του Αριστοφάνη, όπου υπάρχει και φαλλικό άσμα.
Κατά τον Αριστοτέλη εκ των φαλληφορικών αυτών πομπών και των δημοδεστέρων κατ’ αυτών παιχνιδιών και σκωμμάτων προήλθε η κωμωδία.
** Τις μιαρές λεγόμενες αυτές ημέρες τιμούσαν ξεχωριστά τη Σεληνιακή Εκάτη ,γιατί αυτή ήταν ταγμένη για τους καθαρμούς από τα μιάσματα που έφερναν οι ψυχές των πεθαμένων ,που δικαιωματικά αναβαίνουν εκείνες τις ημέρες από τον Αδη στη Γη.
Την ίδια εποχή προσφέρονταν και γλυκίσματα παρόμοια με τα σημερινά ,τα λεγόμενα
αμφιφώντες ,ψάμματα,βασυνίες,και κόκωρα.
Και οι μεν αμφιφώντες ήσαν πλακούντες με μπηγμένες ολόγυρα στην περιφέρεια τους αναμμένες λαμπάδες και δαδιά. Τα γλυκίσματα αυτά προσφέρονταν όταν ο Ηλιος φαίνεται στην ανατολή το πρωί και προφθάνει στη δύση της και τη Σελήνη ,και τα δύο φώτα φαίνονται επάνω στη Γη και ο Ουρανός γίνεται αμφίφωτος.
Τα δε ψάμματα που προσφερόνταν και στην Εκάτη ήταν κομμάτια ζυμωμένα με αλεύρι ,λάδι , και μέλι,τα σημερινά μελομακάρονα.
Οι βασυνίες ήταν από σταρένιο αλεύρι και μέλι και τα κόκκωρα ένα είδος κουλουριού ζυμωμένο από νεο αλεσμένο αλεύρι, ένα σύκο και τρία καρύδια.
Το άγαλμα της Θεάς Εκάτης το στεφάνωναν με δρύινο κλαδί και συγχρόνως έψαλλαν ύμνους.
Ετσι τα δένδρα και η δρύς ,που σήμαινε το κάθε δένδρο ,εξ ου και δρυμός που σημαίνει την πυκνή συστάδα πολλών δένδρων.Καθιερώθηκε τελικά η δενδρολατρεία σύμβολο της εορτής της Χειμερινής Τροπής του Ηλιου,της εορτής δηλαδή της ανόδου-γεννήσεως του Ηλιακού φωτός.
Οπου οι δρύες ήσαν απλησίαστες, τις αντικαταστούσαν με έλατα,στην Κρήτη με κλαδί ελιάς και στην Αττική ,το κλαδί της ειρεσιώνης που την στόλιζαν με έρια και καρπούς.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου